Το ανατολικό μέτωπο - Θάνατος του Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγου

    Ο Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγος θεωρούσε ευκολότερη την υπεράσπιση των ανατολικών συνόρων. Τη φύλαξή τους ανέθεσε σε ντόπιους Έλληνες και σε μισθοφόρους Κουμάνους και φυγάδες Μογγόλους. Οι άνθρωποι, όμως, της περιοχής δεν είχαν διάθεση να πολεμήσουν υπέρ του Μιχαήλ εξαιτίας της παραμέλησής τους και της βαριάς φορολογίας τους. Ακόμη οι κάτοικοι της Νικαίας δεν συγχωρούσαν στο Μιχαήλ την υφαρπαγή του θρόνου από τους Λασκάρεις. Προείχε, βέβαια, η δεινή οικονομική κατάσταση των κατοίκων της Μ. Ασίας.

   Όλα αυτά αποδυνάμωσαν το σύστημα ασφαλείας των ανατολικών συνόρων. Αυτό επέτρεπε την ανεμπόδιστη δράση των «γαζήδων». Πολλοί ήταν και οι Έλληνες αυτόμολοι στους Τούρκους.

    Στη Μ. Ασία δρούσαν και οι «Αρσενιάτες», οπαδοί του έκπτωτου πατριάρχη Αρσενίου. Αυτοί, μετά τη σύνοδο της Λυόν του 1274, όχι μόνο κινητοποιήθηκαν εντατικότερα κατά της εκκλησιαστικής πολιτικής του Μιχαήλ, αλλά και πληθύνονταν. Έτσι η δράση των Τούρκων γινόταν διαρκώς ευκολότερη. Οι εγκαταστάσεις τους σε ελληνικά εδάφη πύκνωναν. Η επικοινωνία ανάμεσα στις οχυρωμένες πόλεις γινόταν όλο και δυσχερέστερη. Σύντομα εγκαταλείφθηκε και η χερσαία οδός μεταξύ του Βοσπόρου και της Ηρακλείας του Πόντου.

    Το 1264 ο Μιχαήλ έστειλε τον αδελφό του Ιωάννη στην περιοχή του Μαιάνδρου για να περιορίσει την έντονη τουρκική δραστηριότητα. Δεν κατόρθωσε μεν να διώξει τους Τούρκους, ενίσχυσε όμως τις οχυρώσεις των Τράλλεων κ.ά. πόλεων. Μετά την αναχώρησή του, όμως, οι Τούρκοι ερήμωσαν την περιοχή. Οι Τράλλεις καταστράφηκαν, η Καρία χάθηκε, οι Τούρκοι έφθασαν σχεδόν ως τη Μίλητο, πολλοί κάτοικοι προσχωρούσαν στις τάξεις τους.

      Όσο κι αν ήταν απορροφημένος με τη Δύση ο Μιχαήλ, δεν μπορούσε να μη βλέπει τι συνέβαινε στην Ανατολή και να μένει αδιάφορος. Έτσι, κατά την 3ετία 1277/78-1280 έστρεψε προς τα εκεί την προσοχή του. Τις επιχειρήσεις κατά των Τούρκων ανέθεσε στον παρακοιμώμενο Κων/νο Νέστογκο και στο 19χρονο συμβασιλέα Ανδρόνικο. Σε δύο περιπτώσεις μετείχε κι ο ίδιος ο Μιχαήλ. Ο Νέστογκος νικήθηκε από τους Τούρκους στη Νύσσα. Ο Ανδρόνικος τα κατάφερε καλύτερα. Το 1278 ως επικεφαλής του στρατού κατάφερε να εκδιώξει τους Τούρκους από την κοιλάδα του Μαιάνδρου. Προχώρησε στην ανοικοδόμηση των Τράλλεων. Σε λίγο, όμως, θα την καταλάμβαναν και πάλι οι Σελτζούκοι υπό τον εμίρη Μεντεσέ που κατέσφαξε τους κατοίκους της. Αυτό ήταν και το τέλος της βυζαντινής ηγεμονίας στη νοτιοανατολική Μ. Ασία.

      Οι Βυζαντινοί εξακολουθούσαν να ελέγχουν τα λιμάνια της Εφέσου και της Σμύρνης, καθώς και τις Μαγνησία και Φιλαδέλφεια. Νέα τουρκικά φύλα απειλούσαν τα σύνορα στο Σαγγάριο. Ο κίνδυνος για τη Βιθυνία ήταν μεγάλος. Το 1280 πήγε ο ίδιος για να επιθεωρήσει τα έργα των οχυρώσεων κατά μήκος του Μαιάνδρου. Το 1281, μετά την ήττα του Sully στην Αλβανία, επανήλθε στην περιοχή. Αυτό που αντίκρυσε του προκάλεσε απογοήτευση: οι Τούρκοι είχαν μεταβάλει τις εύφορες περιοχές σε έρημο. Οι Τούρκοι απέφευγαν την κατά μέτωπο σύγκρουση με τους Βυζαντινούς. Ο Μιχαήλ επιδόθηκε στην αποκατάσταση των οχυρώσεων. Ενώ, όμως, βρισκόταν στην Προύσα, πληροφορήθηκε τον αφορισμό του από τον πάπα.

      Η συντριβή του καρολικού στόλου στη Σικελία το 1282 του επέτρεψε να επανέλθει στην περιοχή του Σαγγαρίου. Η εξέγερση, όμως, του ηγεμόνα της Θεσσαλίας Ιωάννη τον υποχρέωσε να επιστρέψει στη Δύση. Ζήτησε τη βοήθεια του γαμπρού και συμμάχου του Nogai, χάνου της Χρυσής Ορδής.

     Στο τέλος Νοεμβρίου του 1282 ο Μιχαήλ έφθασε στη Σηλυβρία. Από εκεί με πλοίο έφθασε στη Ραιδεστό βαριά άρρωστος. Στις 11/12/1282 πέθανε.