Τα προελληνικά φύλα

Πολλά υποστηρίχθηκαν και υποστηρίζονται για τις φυλές που εμφανίστηκαν και κατοίκησαν στην Ελλάδα κατά τους προϊστορικούς χρόνους. Παρ’ όλον ότι η ιστορική έρευνα έριξε αρκετό φως στην ομίχλη, εντούτοις τίποτε ακόμη δεν είναι αναντίρρητο. Η αρχαία ελληνική παράδοση θεωρεί ως επικρατέστερους προελληνικούς λαούς τους Πελασγούς και τους Λέλεγες. Δεν παύει, όμως, παράλληλα να μνημονεύει και άλλους, όπως τους Κάρες, τους Φοίνικες, τους Τυρρηνούς, τους Αίμονες, τους Άονες, τους Έκτηνες, τους Κυλικράνες κ.ά.

α) Λέλεγες: Πιθανόν να προέρχονται από τους Χάττι, ένα λαό που κατοίκησε στη Μ. Ασία. Πότε ακριβώς ήρθαν στην Ελλάδα δε γνωρίζουμε. Φαίνεται ν’ απλώθηκαν σε πολλές περιοχές της Ελλάδας (Θεσσαλία, Λοκρίδα, Εύβοια, Ακαρνανία, Λακωνία, Βοιωτία, Κυκλάδες κτλ.). Από τον κυρίως ελλαδικό χώρο εξαφανίστηκαν πολύ νωρίς, εκτός από μερικές εστίες όπου είτε το τέλος τους καθυστέρησε μέχρι την άφιξη κάποιου άλλου φύλου (π.χ. στη Λοκρίδα), είτε υποτάχθηκαν από άλλους λαούς, όπως στην Ιωνία από τους Έλληνες, στην Καρία από τους Κάρες, και στη συνέχεια αφομοιώθηκαν από τα ισχυρότερα αυτά φύλα.

β) Τυρρηνοί: Εγκαταστάθηκαν κυρίως σε νησιά του βορείου Αιγαίου και σε παράλια της Μ. Ασίας. Ίχνη τους επέζησαν μέχρι τις αρχές της 1^ης χιλιετίας π.Χ.

γ) Έκτηνες: Τους βρίσκουμε στη Βοιωτία.

δ) Κυλικράνες: Αναφέρονται ως εχθροί του Ηρακλή. Επέζησαν μέχρι τη μυκηναϊκή εποχή.

ε) Αίμονες: Ανάμνηση της παρουσίας τους στον ελλαδικό χώρο αποτελούν τα ονόματα Αίμος (όρος), Αίμων, Αιμονία, Αιμόνιος κτλ. Ως κύριος τόπος εγκατάστασής τους αναφέρεται η Θεσσαλία.

στ) Πελασγοί: Κατά μία εκδοχή δεν υπήρξε ποτέ τέτοιος λαός. Η επικρατέστερη, όμως, άποψη είναι ότι πρόκειται για έναν ινδοευρωπαϊκό λαό, όπως συμπεραίνεται και από την ετυμολογία του ονόματός του. Άλλωστε δεν μπορεί να περάσουν απαρατήρητες οι παραδόσεις που συνδέουν τον ήρωα Πελασγό με διάφορες περιοχές (Αρκαδία, Άργος, Θεσσαλία). Σύμφωνα με σχετικές παραδόσεις, υπήρχαν στην Αρκαδία πριν από τους Αρκάδες, στο Άργος πριν από τους Δαναούς, στη Β. Πελοπόννησο και στην Αττική πριν από τους Ίωνες κτλ., αν και άλλες παραδόσεις ταυτίζουν τους Πελασγούς με τους Έλληνες και τούτο επειδή:

Ο Δευκαλίωνας και η Πύρρα ήταν Πελασγοί, απόγονοι του Ιαπετού, γιος τους ο Έλληνας και θυγατέρα τους η Πρωτογένεια.

Κατά τον Ηρόδοτο οι Αθηναίοι καυχόνταν ότι ήταν Πελασγοί - Ίωνες.

Γλώσσα των Πελασγών ήταν η πρωτοελληνική κτλ.

Ως το τέλος της Μυκηναϊκής εποχής οι Πελασγοί της ηπειρωτικής Ελλάδας απορροφήθηκαν στο σύνολό τους σχεδόν. Υπολείμματά τους, όμως, συναντούμε ακόμα και στις αρχές του Ε΄ αι. π.Χ. Ειδικά για την ετυμολογία του ονόματος Πελασγοί υπάρχουν πολλές θεωρίες.

ζ) Καδμείοι: Φοινικικό φύλο που ήρθε στην Ελλάδα υπό τον Κάδμο κι εγκαταστάθηκε στην Ήπειρο και στη συνέχεια μετακινήθηκε στις βοιωτικές Θήβες. Αυτοί οι Φοίνικες έδιωξαν από τη Βοιωτία τους Τέμικες και τους Άονες.

η) Δρύοπες: Κατά το Στράβωνα ήταν λαός βαρβαρικός. Άλλωστε οι Έλληνες τους γνώρισαν καλά, αφού τμήματά τους διατηρήθηκαν μέχρι τους κλασικούς χρόνους. Κατά τη Μυκηναϊκή εποχή Δρύοπες κατοικούσαν στην κοιλάδα του Σπερχειού.

Από όλα τα ιστορικά - επιστημονικά - γλωσσικά και εθνολογικά δεδομένα και ευρήματα προκύπτει πέρα από κάθε αμφισβήτηση ότι τον κορμό των Ελλήνων αποτέλεσαν τα παρακάτω φύλα:

α) Δαναοί και Άβαντες: Στα ομηρικά έπη με τα ονόματα αυτά ονομάζονται οι Έλληνες. Με τους πρώτους σχετίζονται τα ονόματα Δαναός, Δαναΐδες και Δανάη. Δεν είναι εξακριβωμένο από πού ήρθαν στην Ελλάδα. Υπάρχουν αρκετές θεωρίες. Είναι εξακριβωμένο πάντως ότι εγκαταστάθηκαν σε πολλές περιοχές της Ελλάδας (Αττική, Βοιωτία, Φωκίδα, Λάρισα, Κρήτη κτλ.).

Οι Άβαντες ήταν ένα ελληνικό φύλο που κατά την Ιλιάδα κατοικούσαν στην Εύβοια, ενώ κατά τους Αριστοτέλη και Αρριανό ήταν Θράκες που αρχικά εγκαταστάθηκαν στη Φωκίδα. Η πρώτη εκδοχή θεωρείται πιθανότερη. Άβαντες, όμως, συναντούμε και εκτός Ευβοίας, όπως στο Άργος, στη Σικυώνα, στην Ήπειρο κ.α.

β) Ίωνες: Κοιτίδα τους η βορειοδυτική Θεσσαλία. Από εκεί μετακινήθηκαν και προς πολλές άλλες ελλαδικές περιοχές. Το όνομά τους έχει σχέση με τα νερά (πηγές και ποτάμια), δεν αποκλείεται, όμως, και με τις λέξεις ίαση, ιατρός και ιάσθαι. Σχετικοί ήταν και οι θεοί που λάτρευαν. Το γλωσσικό τους ιδίωμα διασώθηκε στην ελληνική γραμματεία. Ιωνικής προέλευσης είναι και η εορτή των Απατουρίων, εξού και η επωνυμία Απατουρία Αθηνά στην Αίγινα. Παρακλάδια των Ιώνων θεωρούνται οι Αιγικερείς, οι Αργαδείς, οι Γελέοντες και οι Όπλητες. Κατά την ιστορική περίοδο κύριες εστίες των Ιώνων ήταν η Αττική, η Εύβοια, οι Κυκλάδες και η Ιωνία. Αργότερα ένα μεγάλο τμήμα των Ιώνων αφομοιώθηκε ή εκτοπίστηκε από τους Αχαιούς, τους Μινύες, τους Φλεγύες, τους Λαπίθες κ.ά.

γ) Αχαιοί: Ένα από τα σημαντικότερα ελληνικά φύλα. Τους συναντούμε σε πολλές περιοχές της Ελλάδας (Θεσσαλία, Αχαΐα, Φθιώτιδα, Αργολίδα, Λακωνία, Μεσσηνία κ.α.). Ορμητήριό τους ήταν η Θεσσαλία. Από εκεί, κάτω από την πίεση προφανώς άλλων φύλων που έρχονταν από το βορρά, μετακινήθηκαν προς ποικίλες περιοχές του ελλαδικού χώρου, κυρίως στην Αττική και στην Πελοπόννησο. Φαίνεται να είναι οι δημιουργοί της μυκηναϊκής διαλέκτου, που στη συνέχεια παντρεύτηκε με την αιολική. Οι κύριες θεότητες των Αχαιών ήταν ο Αχιλλέας, η Αχαΐα (θεά της γης), ο Νηλέας, ο Πέλοπας ή Πελίας, ο Αγαμέμνονας, ο Βίας και ο Μελάμπους.

δ) Διάφορα ελληνικά φύλα: Περραιβοί, Αινιάνες, Μυρμιδόνες, Φθίοι, Δόλοπες, Αιολείς, Αθαμάνες, Βοιωτοί, Θεσσαλοί, Λοκροί και Αιτωλοί.

ε) Δωριείς: Τους συναντούμε αρχικά στη Στερεά Ελλάδα κατά το τέλος της Μυκηναϊκής Εποχής. Ο Κων/νος Παπαρρηγόπουλος ήταν από τους πρώτους που απέρριψε τη θεωρία περί της «καθόδου των Δωριέων», ως δήθεν το τελευταίο ελληνικό-ινδοευρωπαϊκό φύλο που κατέβηκε από το βορρά και επικράτησε, εκτοπίζοντας άλλα ελληνικά φύλα (π.χ. τους Ίωνες), επειδή τάχα χρησιμοποιούσε σιδερένια όπλα. Για τους αρχαίους Έλληνες και τους περισσότερους –τουλάχιστον– σύγχρονους μελετητές ήταν αυτόχθον ελληνικό φύλο με κοιτίδα τη Δωρίδα. Εκτεταμένα δείγματα της δωρικής διαλέκτου διασώθηκαν στην ελληνική γραμματεία. Γεννήτορες των Δωριέων θεωρούνται οι Ηρακλείδες, προερχόμενοι και αυτοί από μια ομάδα Μακεδόνων που είχαν μεταναστεύσει εκεί.