Ο Δράκοντας

Από τον Ζ΄ αι. π.Χ. άρχισε να πολεμείται και στην Αθήνα η ολιγαρχία των ευπατριδών. Το 624 ανατέθηκε στο θεσμοθέτη Δράκοντα η σύνταξη νόμων ή θεσμών γραπτών, ώστε να περιοριστεί η αυθαιρεσία της ισχυρής τάξης. Ο Δράκοντας δεν άλλαξε το πολίτευμα. Απλά γνωστοποίησε σε όλους τους άγνωστους προηγουμένως στους πολλούς αστικούς και ποινικούς νόμους, τροποποιώντας συγχρόνως μερικούς από αυτούς.

Οι αποδιδόμενες στο Δράκοντα μεταβολές στο πολίτευμα είναι:  

α) Ίδρυσε τη βουλή των 401 που αργότερα έγινε των 400·

β) σύνδεσε τα πολιτικά δικαιώματα στενά με καθήκοντα και υπηρεσίες στρατιωτικές·

γ) συνέδεσε τη δυνατότητα εκλογής στα διάφορα αξιώματα με την κατοχή ορισμένης περιουσίας·

δ) στη βουλή του Αρείου Πάγου φαίνεται να δόθηκε το δικαίωμα επίβλεψης των άλλων αρχών·

ε) καθιέρωσε ως ποινές για ποινικά αδικήματα το δεκάβοιο (η αξία 10 βοδιών) και την ατιμία·

στ) έκαμε διάκριση ανάμεσα στο φόνο εκ προμελέτης και εκείνον από αμέλεια ή για άμυνα ή για ύβρη. Πριν για όλους τους φόνους επιβαλλόταν η «εσχάτη» των ποινών (θάνατος ή αειφυγία και δήμευση). Την προανάκριση την έκανε πάντοτε ο βασιλιάς. Ο Άρειος Πάγος δίκαζε έκτοτε μόνο τον εκ προμελέτης φόνο. Η εκδίκαση των άλλων φόνων ανατέθηκε στο νεοσύστατο δικαστήριο των εφετών, αποτελούμενο από 51 γέροντες. Είναι συνεπώς εσφαλμένη η άποψη ότι ο Δράκοντας καθιέρωσε για όλα τα αδικήματα μια ποινή, το θάνατο. Κι όμως οι ρυθμίσεις του Δράκοντα θεωρήθηκαν από τους μεταγενέστερους Έλληνες ως πολύ σκληρές.

Αξίζει να παραθέσουμε εδώ τη μυθολογική προέλευση/ίδρυση του θεσμού του Αρείου Πάγου, κυρίως ως δικαστικού θεσμού. Σύμφωνα με τη βασική εκδοχή: Ο Άρης απέκτησε την Αλκίππη από τη θυγατέρα του Κέκροπα Άγραυλο. Την Αλκίππη βίασε ο γιος του Ποσειδώνα Αλιρρόθιος. Ο Άρης τον σκότωσε. Ο Ποσειδώνας ζήτησε από το συμβούλιο των θεών την τιμωρία του Άρη. Το θεϊκό δικαστήριο συνεδρίασε σ’ ένα λοφίσκο-βράχο (= πάγος) κοντά στην Ακρόπολη. Ο Άρης αθωώθηκε μεν, αλλά υποχρεώθηκε να υπηρετήσει επί ένα χρόνο ως δούλος για εξαγνισμό. Σε ανάμνηση αυτού του γεγονότος, καθιερώθηκε αργότερα οι ποινικές υποθέσεις να εκδικάζονται σ’ αυτό το βράχο που πήρε το όνομα του Άρη: Άρειος Πάγος (= βράχος του Άρη).

Μια άλλη εκδοχή δίνει διαφορετική εξήγηση: Οι Αμαζόνες ήταν κόρες του θεού του πολέμου Άρη. Αυτές, λοιπόν, όταν βασιλιάς της Αττικής ήταν ο Θησέας, κατέλαβαν την Αθήνα και πρόσφεραν θυσία στον Άρη στο βράχο που πήρε τ’ όνομά του.

Πολλοί από τους νεότερους ιστορικούς αμφισβητούν ή απορρίπτουν όσα λέει ο Αριστοτέλης για το πολίτευμα του Δράκοντα. Αυτό δεν είναι τίποτε άλλο, υποστηρίζουν, παρά ένα σχέδιο πολιτεύματος που συνέταξαν οι Αθηναίοι ολιγαρχικοί το 411 π.Χ. και το παρουσίασαν ως έργο του Δράκοντα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ανάμεσα στα δύο κείμενα υπάρχουν ομοιότητες.