Η εκστρατεία του Δάτη και του Αρταφέρνη

Ο Δαρείος εξοργίστηκε περισσότερο για την ακραία συμπεριφορά των Αθηναίων και των Σπαρτιατών προς τους απεσταλμένους του. Αποφάσισε να εκδικηθεί.

Ετοίμασε ισχυρότατο στρατό και στόλο. Την άνοιξη του 490 π.Χ. ο στρατός επιβιβάστηκε σε 600 πλοία και έφτασε στη Σάμο. Αρχηγοί της εκστρατείας ήταν οι Δάτις και Αρταφέρνης, ανιψιός του Δαρείου. Είχαν εντολή να υποτάξουν όλους τους Έλληνες που δε δήλωσαν υποταγή, ιδιαίτερα την Ερέτρια και την Αθήνα. Ο στόλος απέφυγε αυτή τη φορά τον Άθωνα. Κινήθηκε προς την Εύβοια μέσω του Αιγαίου, υποτάσσοντας τα νησιά που συναντούσε, κυρίως δε τη Νάξο. Υποδούλωσε όλα τα νησιά πλην της ιεράς Δήλου. Έφθασαν στην Εύβοια, κατέλαβαν την Κάρυστο και στράφηκαν εναντίον της Ερέτριας. Οι Ερετριείς ζήτησαν τη βοήθεια των Αθηναίων. Οι τελευταίοι ανταποκρίθηκαν. Διέταξαν 4.000 κληρούχους φίλους τους Χαλκιδείς να σπεύσουν σε βοήθειά τους. Ανάμεσα στους Ερετριείς ανέκυψαν διχόνοιες. Ο Αισχίνης έπεισε τους Χαλκιδείς κληρούχους ότι κινδυνεύουν και πρέπει να φύγουν. Αυτοί επανήλθαν στην Αττική. Οι Ερετριείς αντιστάθηκαν για λίγες ημέρες, προξενώντας σημαντικές απώλειες στους Πέρσες. Τελικά όμως, μετά από προδοσία δύο επιφανών Ερετριέων, του Εύφορβου και του Φίλαργου, η Ερέτρια παραδόθηκε στους Πέρσες. Επακολούθησε καταστροφή.

Ο περσικός στρατός, μετά από ολιγοήμερη ανάπαυση, αποβιβάστηκε στο λιμάνι του Μαραθώνα κατά συμβουλή του προδότη Ιππία.

Η αθηναϊκή κοινωνία τη συγκεκριμένη στιγμή δεν ήταν όπως παλαιότερα, μερικές εκατοντάδες δηλαδή προνομιούχοι και πολλές χιλιάδες πολιτικώς καταπιεσμένοι και οικονομικώς πάμπτωχοι, απρόθυμοι να θυσιαστούν για την πατρίδα. Τώρα αποτελούνταν από χιλιάδες ισότιμους, ισόνομους, ισοδύναμους και ευημερούντες πολίτες.

Κυρίαρχες φυσιογνωμίες στην Αθήνα αυτή την περίοδο ήταν ο Μιλτιάδης, ο Ξάνθιππος (γιος του Αρίφρονα, φίλος και συγγενής του Κλεισθένη), ο Θεμιστοκλής ( γιος του Νεοκλή, άνδρας προικισμένος με σπάνια χαρίσματα, φιλότιμος, φιλόδοξος και πανέξυπνος), και ο Αριστείδης, άνδρας κατώτερος σε ικανότητες του Θεμιστοκλή, αλλά γενναίος, έμπειρος, πατριώτης και συνετός.