Β΄ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΑΠΟΙΚΙΣΜΟΣ (700 - 505 π.Χ.)

Είδαμε ήδη ότι κατά τον προηγούμενο (Η΄) αιώνα Έλληνες άποικοι εγκαταστάθηκαν στ’ ανατολικά της Σικελίας και σε μερικά σημεία της Κάτω Ιταλίας. Η ολοκλήρωση της εγκατάστασης Ελλήνων στην περιοχή θα συντελεστεί κατά τους δύο επόμενους αιώνες. Θα είναι η μεγαλύτερη συγκέντρωση Ελλήνων εκτός Ελλάδας. Γιαυτό και η ονομασία Μεγάλη Ελλάς, που δόθηκε πιθανώς από αποίκους εκ Στερεάς Ελλάδας κι επικράτησε έκτοτε. Ας παρακολουθήσουμε την πορεία αυτού του φαινομένου.

Κρήτες και Ρόδιοι, το 688 π.Χ., με αρχηγούς τους Έντιμο και Αντίφημο, ίδρυσαν στα νότια παράλια της Σικελίας τους Λινδίους ή Γέλα. Χρειάστηκε να πολεμήσουν εναντίον των ντόπιων. Αργότερα οι Γελώοι ίδρυσαν εκεί κοντά το Μακτώριο. Λίγο αργότερα Αχαιοί της Μεσσηνίας ίδρυσαν το Μεταπόντιο, και το 673 μετανάστες Λοκροί έκτισαν τους Επιζεφύριους Λοκρούς. Απόγονοί τους ίδρυσαν το Ιππώνιο και τη Μέδμα. Περί τα τέλη αυτής της 50ετίας οι Κολοφώνιοι ίδρυσαν τη Σίρι. Οι Κροτωνιάτες, οι Συβαρίτες και οι Επιζεφύριοι Λοκροί έλεγχαν τα παράλια της Τυρρηνικής. Οι αποικίες των Συβαριτών (αρχές Ζ΄ αι.) και Κροτωνιατών (β΄ τέταρτο Ζ΄ αι.) Ποσειδωνία και Καυλωνία, αντίστοιχα, έγιναν ανεξάρτητα κράτη.

Από τα αξιοσημείωτα της εσωτερικής ζωής των αποικιών είναι η νομοθεσία του Ζαλεύκου στους Λοκρούς (661 π.Χ.): α) πρώτος αυτός όρισε ποινές για αδικήματα (προηγουμένως τις καθόριζαν οι δικαστές), β) καθιέρωσε τη σύναψη συμβολαίων και την εκδίκαση περιουσιακών διεκδικήσεων κ.ά. Αυτοί οι νόμοι ίσχυσαν επί 200 χρόνια. Συναφής ήταν η νομοθεσία του (μαθητή του Ζαλεύκου;) Χαρώνδα στην Κατάνη (τέλος Ζ΄ αι.). Οι νόμοι του αναφέρονται σε θέματα οικογενειακού δικαίου, συμβολαίων, ψευδομαρτυρίας κτλ.

Λίγο πριν από το 600 Κυμαίοι και Ρόδιοι ίδρυσαν την Παρθενόπη, προκάτοχο της Νεάπολης. Στα πλαίσια, όμως, της Μ. Ελλάδας έγιναν και εσωτερικές μετακινήσεις και ιδρύσεις νέων αποικιών από παλιούς αποίκους κατά τη διάρκεια του Ζ΄ αι. Τέτοιες αποικίες ήταν, π.χ., οι Άκρες, οι Κασμένες, ο Έλωρος, η Καμαρίνα, η Ιμέρα, η Σελινούς κ.ά.

Περί το 580 – 576 π.Χ. έφθασαν στη Σικελία Κνίδιοι και Ρόδιοι με αρχηγό τον Πένταθλο, συγκρούστηκαν με ντόπιους και Καρχηδόνιους κι αναγκάστηκαν τελικά να εγκατασταθούν στο νησί Λιπάρα.

Το 583 π.Χ. Ρόδιοι, Γελώοι και Δωριείς των νότιων Σποράδων ίδρυσαν τον Ακράγαντα, ανάμεσα στο Σελινούντα και τη Γέλα. Περιβόητος έμεινε ο τύραννος της πόλης Φάλαρης. Αφού κυβέρνησε τυραννικά επί 16 χρόνια, το 554 π.Χ. ανατράπηκε από τον Τηλέμαχο.

Το μεγαλύτερο και πλουσιότερο ελληνικό κράτος της Κάτω Ιταλίας και της Σικελίας ήταν η Σύβαρη. Είχε έκταση 6.500 τ.χλμ. και πληθυσμό περίπου 400.000 ελευθέρων πολιτών. Ίδρυσε στα παράλια της Τυρρηνικής 3 ακόμη πόλεις: Λάο, Σκίδρο, Κερίλλους. Η πολυτέλεια δε του βίου των Συβαριτών ήταν τέτοια, ώστε το Συβαρίτης να γίνει ταυτόσημο με το τρυφηλός και ακόλαστος.

Πολλές από τις αποικίες γνώρισαν ακμή, ισχύ και ευημερία. Υπήρξαν όμως και αντιπαλότητες και συγκρούσεις μεταξύ τους. Στον Κρότωνα δέσποσε η μορφή του Σάμιου Πυθαγόρα. Έγινε δε περίφημος ο Κρότωνας και για το πλήθος των Ολυμπιονικών που ανέδειξε.

Ως μεγαλύτερο επίτευγμα από την αποίκιση αυτών των μερών δύναται να θεωρηθεί ο ομαλός εξελληνισμός των γηγενών κατοίκων. Ήταν δε τόσο βαθύς και τόσο εκτεταμένος αυτός ο εξελληνισμός, που ούτε αυτοί οι Ρωμαίοι που κυριάρχησαν στην περιοχή επί πολλούς αιώνες κατόρθωσαν να τον ξεριζώσουν. Υπολείμματα δε της ελληνικής γλώσσας –πολύ περισσότερα δε της ελληνικής συνείδησης– υπάρχουν ακόμη και σήμερα στην περιοχή της Μ. Ελλάδας. Φυσικά και οι Έλληνες άποικοι δέχθηκαν επιδράσεις –πώς θα μπορούσε να μη γίνει, εξάλλου– από τους ντόπιους, όπως π.χ. συνήθειες, λέξεις, μυθικές παραδόσεις, αντιλήψεις κτλ.

Οι Έλληνες, όμως, δεν περιορίστηκαν στον αποικισμό της Δύσης. Στράφηκαν και προς τα βόρεια παράλια της Ελλάδας: Μακεδονίας, Θράκης και Εύξεινου Πόντου.

Έτσι, οι Ερετριείς έκτισαν τη Μεθώνη στην Πιερία. Μέχρι το 600 π.Χ. οι Ερετριείς ίδρυσαν στη Χαλκιδική τις αποικίες-πόλεις Μένδη, Άφυτη, Νεάπολη, Αιγές, Θεράμβω και Σάνη, ενώ στην ίδια περιοχή οι Χαλκιδείς τις αποικίες-πόλεις: Άσσα, Πίλωρος, Σίγγος, Σάρτη, Τορώνη, Γαληψός, Σερμύλη και Μηκύβερνα. Άλλες αποικίες: των Κορινθίων η Αινεία και η Ποτίδαια, της Άνδρου η Άκανθος, τα Στάγειρα και Άργιλος, και η Σκιώνη άγνωστο τίνος.

Αποικίες στα θρακικά παράλια: τα Άβδηρα (των Τήιων), η Μαρώνεια (των Χίων), η Αίνος (των Λέσβιων) και η Δικαία (άγνωστο τίνος). Εξελληνίστηκαν τα νησιά Θάσος και Σαμοθράκη, που είχαν καταληφθεί από τους Φοίνικες. Στη Θάσο είχαν πάει και Πάριοι άποικοι (Ζ΄ αι.), ανάμεσα στους οποίους και ο ποιητής Αρχίλοχος. Ακόμη: η Καρδία (των Μιλησίων) και η Σηστός (των Αιολών της Μ. Ασίας).

Αποικίες στην Προποντίδα: η Πέρινθος (των Σαμίων), η Κύζικος (των Μιλησίων), η Χαλκηδόνα (μέσα Ζ΄ αι.), η Σηλυβρία (675 π.Χ.), το Βυζάντιο (657) και ο Αστακός (628) (των Μεγαρέων), η Αρτάκη, το Προκόννησο και η Άβυδδος (700 – 675 π.Χ.) (των Μιλησίων), το Πάριο (μέσα Ζ΄ αι.) (των Ερυθραίων και Πάριων), η Λάμψακος (μέσα Ζ΄ αι.) (των Μιλησίων) και το Ηραίο Τείχος και η Βισάνθη (600 π.Χ.) (των Σάμιων).

Αποικίες στα παράλια του Εύξεινου Πόντου: η Σινώπη (των Μιλησίων), η Κερασούντα και η Τραπεζούντα (των Σινωπέων)· και ακόμη

οι: Φάσι (Στ΄ αι.), Διοσκουριάδα (τέλος Στ΄ αι.), Παντικάπαιο, Φαναγόρεια, Τάναϊν, Οδησσός (μέσα Στ΄ αι.), Όλβια, Ίστρος ή Ιστρία ( μετά τα μέσα του Ζ΄ αι.), Απολλωνία (τέλη Ζ΄ αι.) και οι Κρουνοί, οι περισσότερες των οποίων αποικίες των Μιλησίων.

Από Μεγαρείς κτίστηκαν στα παράλια της Κολχίδας η Ηράκλεια (559/8 π.Χ.) και η Μεσημβρία (περί το 510 π.Χ.).