Η Αθήνα μέχρι το Δράκοντα

    Στα μέσα του Ε΄ π.Χ. αι. η Αθήνα θεωρούνταν πρωτεύουσα του Ιωνισμού. Κατά τους αρχαιότερους, όμως, χρόνους τα πράγματα δεν ήταν έτσι. Κι αν ακόμη υπήρχαν Ίωνες στην καθ’ αυτό Ελλάδα, η σχέση τους με την Αθήνα ήταν σχεδόν ασήμαντη. Οι σχετικοί δεσμοί άρχισαν μόλις από τον ΣΤ΄ π.Χ. αι., όταν ο Πεισίστρατος κατέλαβε τη Δήλο και γνώρισε το τελούμενο εκεί πανηγύρι των Ιώνων. Πριν η ζωή των Αθηναίων διέφερε ριζικά από τον τρόπο διαβίωσης και τις ασχολίες των Ιώνων.

     Η ομηρική βασιλεία καταργήθηκε και στην Αθήνα όπως και παντού σχεδόν αλλού. Ως τελευταίος βασιλιάς αναφέρεται ο Κόδρος. Μετά από αυτόν αναφέρεται σειρά 13 ισόβιων αρχόντων, με πρώτο το Μέδοντα και τελευταίο τον Αλκμαίωνα. Ήταν και κληρονομικοί, διότι όλοι ανήκαν στο γένος του Κόδρου. Διάδοχος του Αλκμαίωνα ήταν ο Χάροπος (753 π.Χ.), από του οποίου η διάρκεια του υψίστου αξιώματος έγινε 10ετής. Υπήρξαν 7 τέτοιοι 10ετείς άρχοντες, τελευταίος ο Ερυξίας. Διάδοχός του ήταν ο Κρέοντας (683 π.Χ.), από τον οποίο α) η θητεία του άρχοντα έγινε μονοετής και β) τα καθήκοντά του μοιράστηκαν σε 9 άνδρες. Ήδη από το 714 π.Χ. εκλέγονταν στο ανώτατο αξίωμα, εκτός των Κοδριδών, και όλοι οι ευπατρίδες. Αυτά συνιστούσαν τις απαρχές της ολιγαρχίας στην Αθήνα.

      Ανέκαθεν οι Αθηναίοι –όπως άλλωστε και όλες οι καλούμενες ιωνικές πόλεις– ήταν χωρισμένοι σε 4 φυλές: τους Όπλητες ή Οπλίτες, τους Εργάδεις (τεχνίτες), τους Τελέοντες ή Γελέοντες (γεωργούς) και τους Αιγικορείς (αιγοβοσκούς). Κάθε φυλή υποδιαιρούνταν πολιτικώς μεν και διοικητικώς σε 3 τριττύες και 12 ναυκραρίες (ο όρος μπορεί να προέρχεται από το ναίω = κατοικώ ή από το ναύκλαρος/ναύκληρος), θρησκευτικώς δε και κοινωνικώς σε 3 φρατρίες και 90 γένη. Το γένος το συνιστούσαν ένα σύνολο οίκων, ίσως συγγενών, αλλά προπάντων έχοντας κοινό αρχηγό.

   Κάθε γένος είχε κοινό κοιμητήριο και συχνά κοινό κληρονομικό δικαίωμα, διότι μέχρι το Σόλωνα κανένας δεν είχε δικαίωμα να διαθέσει την περιουσία του. Είχαν επίσης, σε μερικές περιπτώσεις, αμοιβαίο δικαίωμα και υποχρέωση επιγαμίας. Κάθε γένος είχε κοινή περιουσία, δικό του άρχοντα και δικό του ταμία. Όλες οι φρατρίες μιας φυλής είχαν κοινό άρχοντα, το «φυλοβασιλέα», και κοινές περιοδικές τελετές. Επί Κλεισθένη (τέλος 6^ου αι.) καταργήθηκαν οι ναυκραρίες και καθιερώθηκαν ως βάση πολιτικής διαίρεσης οι δήμοι. Ενώ, όμως, οι ναυκραρίες ήταν 48, οι δήμοι έφθασαν τους 174. Της μόνης φρατρίας το όνομα που διασώθηκε ήταν των Αχνιαδών.

     Εκτός από τη διαίρεση των κατοίκων της Αθήνας σε φυλές, αναφέρεται και άλλη διαίρεση σε ευπατρίδες (οι πλούσιοι και δυνατοί άνδρες που κατοικούσαν κυρίως στο άστυ), γεωμόρους (γεωργούς) και δημιουργούς (βιομηχάνους, βιοτέχνες). Μόνο οι ευπατρίδες ήταν εκλογείς και εκλέξιμοι στα αξιώματα των 9 αρχόντων και των πρυτάνεων των ναυκράρων. Το ίδιο ισχύει και για τα μέλη του Άρειου Πάγου, αφού αυτά δεν ήταν παρά πρώην 9 άρχοντες που έληξε η θητεία τους. Την περίοδο αυτή ο Άρειος Πάγος δεν ήταν μόνο δικαστήριο, αλλά και βουλευτικό συνέδριο, είδος βουλής. Η εκκλησία του δήμου συνεδρίαζε σπάνια, αφού και η εξουσία της ήταν πολύ περιορισμένη πριν από το Σόλωνα.

    Ο πρώτος από τους 9 άρχοντες ονομαζόταν επώνυμος άρχοντας, θα μπορούσε δε να θεωρηθεί ως πρόεδρος της αθηναϊκής πολιτείας· έκρινε και ρύθμιζε τις οικογενειακές διαφορές και σχέσεις. Ο δεύτερος, ο άρχοντας βασιλιάς ή απλά βασιλιάς, δίκαζε όλα τα εγκλήματα κατά της θρησκείας. Ο τρίτος, ο πολέμαρχος, ήταν τότε αρχηγός του στρατού και συγχρόνως δικαστής όλων των διαφορών ανάμεσα στους πολίτες και μη πολίτες. Οι υπόλοιποι 6 ονομάζονταν θεσμοθέτες.