Πέρα από τα σύνορα: ο Α΄ ελληνικός αποικισμός

Οι Έλληνες δεν εξαντλούσαν τη ροπή τους για μια συνεχή κινητικότητα στις ενδοελλαδικές μετατοπίσεις τους (όπως είδαμε ανωτέρω). Αρκετά νωρίς άνοιξαν τα πανιά τους προς μακρινότερες περιοχές. Μια νέα περίοδος αρχίζει με τη στροφή προς τη Δύση και την ίδρυση οργανωμένων αποικιών ανάμεσα σε ξένους λαούς, λιγότερο, φυσικά, αναπτυγμένους. Αλλιώς δε θα αποτολμούσαν ένα τόσο ριψοκίνδυνο εγχείρημα. Ρίψοκίνδυνο όχι μόνο από τον τρόπο που θα αντιδρούσαν οι γηγενείς κάτοικοι, αλλά και για τους κινδύνους που έκρυβε το ίδιο το ταξίδι από την έλλειψη ασφαλών μεταφορικών μέσων.

Ο λεγόμενος «πρώτος ελληνικός αποικισμός» άρχισε με την είσοδο του Η΄ π.Χ. αι. και περιλαμβάνει τις εξής φάσεις:

α) Οι Ευβοείς εγκαθίστανται στα νησάκια Πιθηκούσσες στα νοτιοδυτικά της Ιταλίας (770 – 760 π.Χ.). Λίγο αργότερα οι Πιθηκούσιοι ίδρυσαν την Κύμη στο ηπειρωτικό έδαφος, που αποικίστηκε από την Εύβοια και την Τανάγρα.

β) Η αρχαιότερη ελληνική αποικία στη Σικελία είναι η Νάξος (734 π.Χ.), πάλι από τους Ευβοείς.

γ) Οι άποικοι της Νάξου μέσα στην επόμενη 10ετία διασπάστηκαν και ένα τμήμα με αρχηγό το Θεοκλή πήγε στους Λεοντίνους και ένα άλλο, με αρχηγό τον Εύαρχο, έφθασε στην Κατάνη. Οι δύο πόλεις ιδρύθηκαν στην πιο εκτεταμένη σικελική πεδιάδα.

δ) Μαζί με τους Ευβοείς έφθασαν στη σικελική Νάξο και αρκετοί Μεγαρείς, αλλά δεν έμειναν μαζί τους. Ζήτησαν από το Θεοκλή να τους δεχτεί στους Λεοντίνους. Δέχτηκε, αλλά με τον όρο να διώξουν από την περιοχή τους γηγενείς κατοίκους. Εκπλήρωσαν τον όρο του, αλλά αυτός αθέτησε την υπόσχεσή του. Έτσι οι Μεγαρείς αναγκάστηκαν να ιδρύσουν προσωρινά τα Υβλαία Μέγαρα (727 π.Χ.) και στη συνέχεια τη μεγάλη αποικία του Σελινούντα.

ε) Το 733 π.Χ. μια ομάδα Κορίνθιων έφθασαν στην Ορτυγία απ’ όπου εκτόπισαν τους Σικελούς που βρήκαν εκεί. Σε λίγο έφθασαν κι άλλοι Κορίνθιοι, αλλά και Ηλείοι. Έτσι η πόλη επεκτάθηκε στην απέναντι ξηρά, το όνομα της οποίας οι άποικοι Έλληνες απέδωσαν ως Συρακούσαι ή Συρακόσαι. Μοιράστηκαν τις εύφορες εκτάσεις της σε μεγάλους κλήρους, που καλλιεργούσαν δουλοπάροικοι (Κυλλύριοι ή Καλλικύριοι). Η εξέλιξη των Συρακουσών υπήρξε εντυπωσιακή.

στ) Άποικοι από διάφορες ευβοϊκές πόλεις έφτασαν στη Ζάγκλη. Περί το 715 π.Χ. άλλοι Ευβοείς ίδρυσαν το Ρήγιο, στην ανατολική πλευρά του στενού.

ζ) Στα τέλη του Η΄ π.Χ. αι. ιδρύθηκαν οι τρεις πρώτες ελληνικές αποικίες σε παράλια του κόλπου του Τάραντα: ο Κρότωνας, η Σύβαρη και ο Τάραντας. Τις δύο πρώτες ίδρυσαν άποικοι από την Αχαΐα, ενώ τον Τάραντα Σπαρτιάτες, με αρχηγό το Φάλανθο.

Αναγκαία επισήμανση: η τάση των Ελλήνων για μετανάστευση έχει τις ρίζες της πολύ μακριά και, όπως φαίνεται, πολύ βαθιά στην ψυχή τους. Αν, συνεπώς, σήμερα συναντούμε Έλληνες σε κάθε γωνιά της Γης, δεν πρέπει να μας ξενίζει, ούτε είναι καινοφανές φαινόμενο για τη φυλή μας.