Η επανάσταση των ειλώτων κατά της Σπάρτης

Η Σπάρτη επί 15 σχεδόν χρόνια μετά τους περσικούς πολέμους περιοριζόταν σε μικροπράγματα, παρενοχλώντας συνήθως τους γείτονές της Αρκάδες, Τριφυλίους και Αχαιούς. Ξαφνικά το 464 π.Χ. χτυπήθηκε από καταστροφικό και φονικό σεισμό. Οι είλωτες, που είχαν ήδη προετοιμαστεί από τον Παυσανία, βρήκαν την κατάλληλη ευκαιρία. Αρπάζοντας τα όπλα πήραν μαζί τους και μερικούς περίοικους και επιτέθηκαν κατά της Σπάρτης και παραλίγο να την κυριεύσουν. Νικήθηκαν από το βασιλιά Αρχίδαμο αλλά δεν υποτάχθηκαν. Άντεξαν για λίγο. Τελικά νικήθηκαν. Τότε στράφηκαν και κυρίευσαν την Ιθώμη, την οχύρωσαν και αμύνονταν σθεναρά. Οι Λακεδαιμόνιοι, αφού δεν μπόρεσαν επί 3 έτη να τους εκπορθήσουν, ζήτησαν τη βοήθεια των συμμάχων τους, ιδίως των Αιγινητών, Αθηναίων και Πλαταιέων.

Όταν το αίτημά τους έφτασε στην εκκλησία του δήμου, βρισκόταν στο αποκορύφωμά της η διαμάχη ανάμεσα στον Περικλή και τον Κίμωνα. Ο Περικλής πρότεινε την απόρριψη του αιτήματος, ενώ ο Κίμωνας τάχθηκε μαχητικά υπέρ της ικανοποίησής του. Η στάση τού καθένα απηχούσε και τις πολιτικές και κοινωνικές του πεποιθήσεις: ο Περικλής λεγόταν δημοκρατικός, ενώ ο Κίμωνας αριστοκρατικός. Ο πρώτος αντιπαθούσε τη Σπάρτη ως κράτος πολεμοχαρές. Ο Κίμωνας επιδίωκε να ενισχύσει την παράταξή του και με τη βοήθεια της Σπάρτης. Επικράτησε η δική του γραμμή. Στάλθηκε δύναμη 4.000 ανδρών με επικεφαλής τον Κίμωνα. Παρά ταύτα η Ιθώμη δεν έπεσε. Αυτό έφερε προστριβές μεταξύ Αθηναίων και Σπαρτιατών. Οι Αθηναίοι διώχθηκαν. Η πολιορκία συνεχίστηκε από τις άλλες δυνάμεις.

Αυτή η αποτυχία αποτέλεσε πλήγμα στο γόητρο του Κίμωνα. Την κατάσταση εκμεταλλεύτηκαν οι Περικλής και Εφιάλτης. Ο Κίμωνας εξορίστηκε. Με πρόταση του Περικλή διαλύθηκε η παλιά συμμαχία Αθηνών και Σπάρτης.