Το περσικό κράτος

Η Ασία διαφέρει από την Ευρώπη και ως προς τον τρόπο που δημιουργούνται και εξαφανίζονται τα κράτη. Εκεί τα κράτη ακμάζουν και παρακμάζουν με καλπάζοντα ρυθμό, ενώ όλα στην Ευρώπη γίνονται με αργό ρυθμό. Την πορεία ενός τυπικού ασιανού κράτους ακολούθησε και η περσική μοναρχία.

Ιδρύθηκε περί τον ΣΤ΄ π.Χ. αι. από τον Κύρο. Κοιτίδα του η Περσίδα, μια μικρή χώρα. Μέσα σε 30 χρόνια εκτεινόταν από την Ινδία ως την Αίγυπτο. Σε 60 χρόνια άρχισε να παρακμάζει και πριν συμπληρωθούν δύο αιώνες από την ίδρυσή του, διαλύθηκε.

Πρώτος αντίπαλος του Κύρου ήταν ο βασιλιάς των Λυδών Κροίσος, που το 560 π.Χ. είχε κατακτήσει στα μικρασιατικά παράλια τις ελληνικές αποικίες και συγκρότησε ένα τεράστιο και πανίσχυρο κράτος. Στην Αίγυπτο βασίλευε ο Άμασις, που είχε στη διάθεσή του Έλληνες μισθοφόρους και ήταν φίλος των Ελλήνων. Βασιλιάς των Ασσυρίων ήταν ο Λαβύνητος και των Μήδων ο Αστυάγης. Αυτοί οι τέσσερις βασιλείς συνδέονταν μεταξύ τους είτε με συμμαχία είτε με συγγένεια και αποτελούσαν έτσι ένα πανίσχυρο σύνολο. Κι όμως, οι πάμπτωχοι Πέρσες, έχοντας έναν ικανότατο αρχηγό, τον Κύρο, κατάφεραν πολύ σύντομα να καταλάβουν το ένα μετά το άλλο όλα αυτά τα κράτη.

Οι κάτοικοι της Περσίδας ανήκαν στο λεγόμενο ζενδικό ή ιρανικό κλάδο του ινδοευρωπαϊκού τμήματος της καυκασικής φυλής. Κρατούσα θρησκεία στην περιοχή ήταν ο Ζωροαστρισμός. Η Περσίδα ήταν χώρα ορεινή, οι κάτοικοί της ανήκαν σε τέσσερις νομαδικές φυλές με κυρίαρχη εκείνη των Πασαργαδών, στην οποία ανήκε και ο Κύρος.

Περί το 550 π.Χ. ο Κύρος νίκησε τον Αστυάγη και συνένωσε τα βασίλεια των Μήδων και των Περσών με κυρίαρχο στοιχείο το δεύτερο. Ο Κροίσος έσπευσε να εκδικηθεί την ήττα του συγγενή του, αλλά ο Κύρος κινήθηκε αποφασιστικά εναντίον του και ζήτησε από τους Ίωνες της Μ. Ασίας να στραφούν εναντίον του Κροίσου. Εκείνοι δεν ανταποκρίθηκαν, επειδή θεώρησαν τον Κροίσο ισχυρότερο. Γελάστηκαν όμως, διότι σε μάχη που έγινε το 546 π.Χ. στην Πτερία, αρχικά φάνηκε πως δεν κρίθηκε ο πόλεμος, αφού ο Κροίσος υποχώρησε στις Σάρδεις και ζήτησε τη βοήθεια των συμμάχων του, αλλά τελικά ο Κύρος κατάφερε να τους προλάβει, έσπευσε να καταλάβει τις Σάρδεις, και συνέλαβε τον Κροίσο.

Μετά από αυτό οι Ασιάτες Ίωνες και Αιολείς έστειλαν εσπευσμένα πρέσβεις στο νικητή και του δήλωσαν υποτέλεια, όπως είχαν κάνει και στον Κροίσο. Το αίτημά τους απορρίφθηκε, πλην εκείνου των Μιλησίων. Οι υπόλοιποι λαοί, παρά τη σθεναρή αντίστασή τους, υποδουλώθηκαν στο νικητή. Την περσική κυριαρχία έσπευσαν να αναγνωρίσουν και τα νησιά Χίος και Λέσβος, μολονότι δεν κινδύνευαν. Μόνο η Σάμος διατήρησε την ανεξαρτησία της.

Επόμενο θύμα του Κύρου ήταν η Βαβυλώνα και οι υποτελείς τους Φοινίκη και Ιουδαία. Ο Κύρος, όμως, περί το 529 π.Χ., κι ενώ εκστράτευε κατά των Σκυθών, πέθανε. Τον διαδέχθηκε ο γιος του Καμβύσης. Αυτός κατέλαβε την Αίγυπτο και τις βορειοαφρικανικές ελληνικές αποικίες Κυρήνη και Βάρκη. Ο διάδοχός του Σμέρδις επιχείρησε να επαναφέρει την υπεροχή των Μήδων. Δεν πρόλαβε, όμως, γιατί σε λίγους μήνες οι Αχαιμενίδες τον δολοφόνησαν και αναγόρευσαν βασιλιά το Δαρείο τον Υστάσπους, Αχαιμενίδη.

Ο Δαρείος βασίλευσε 30 χρόνια. Κύρια μέριμνά του ήταν η οργάνωση του αχανούς κράτους. Έτσι, το χώρισε σε 20 σατραπείες και όρισε κάθε μια να πληρώνει ετήσιο φόρο και εισφορά φυσικών προϊόντων για τη συντήρηση της αυλής. Εξαιρέθηκε μόνο η γενέτειρα Περσίδα. Οι σατράπες, όμως, ως τοπικοί τύραννοι, δεν αρκούνταν στην είσπραξη των νόμιμων φόρων. Το ίδιο έπρατταν και τα κατώτερα όργανά τους. Έτσι οι λαοί ήταν έρμαιοι των διαθέσεών τους. Οι φόροι πληρώνονταν σε άργυρο και βαβυλωνιακά τάλαντα (από τις 19 σατραπείες) και σε χρυσό από την Ινδική. Όλος αυτός ο πλούτος αποταμιευόταν στα κρατικά ταμεία. Πρώτος ο Δαρείος έκοψε περσικό νόμισμα (χρυσό και αργυρό), τους περίφημους δαρεικούς. Αυτός επίσης καθιέρωσε το σύστημα των οδών και των ταχυδρομικών σταθμών για τη διασύνδεση και την επικοινωνία των διαφόρων απομακρυσμένων περιοχών.