ΔΙΟΝΥΣΟΣ

και Ικάριος. Η σχέση τους συνδέεται με την καλλιέργεια του αμπελιού στην Αττική.

και Λυκούργος, γιος του Δρύαντα και βασιλιάς των Ηδωνών. Ο πρώτος που έδιωξε από τη χώρα του (κοντά στο Στρυμώνα) το Διόνυσο· αυτός τον έκαμε μανιακό·

και Πενθέας, γιος του Εχίονα και της Αγαύης. Πολέμιος του Διόνυσου. Ενοχλείται από την ομαδική συμμετοχή των γυναικών της Θήβας στις οργιαστικές γιορτές του Κιθαιρώνα. Οι Μαινάδες των κομματιάζουν.

και Μινυάδες, κόρες του βασιλιά του Ορχομενού Μινύα: Λευκίππη, Αρσίππη και Αλκαθόη. Εξοργίζουν το Διόνυσο επειδή δε μετείχαν μαζί με τις άλλες γυναίκες στις λατρευτικές γιορτές προς τιμή του.

και Αριάδνη, κόρη του Μίνωα. Τη συνάντησε στη Νάξο όπου την εγκατέλειψε ο ξελογιαστής της Θησέας. Της χάρισε ένα πολύτιμο στέμμα ως γαμήλιο δώρο.

Θεωρείται ο πρώτος καλλιεργητής του αμπελιού, αμέσως μετά τον κατακλυσμό. Αυτό έγινε στην Αιτωλία.

Τόπος γέννησής του θεωρείται η Νάξος.

Ιδιότητες και ενασχολήσεις: Θεός του κρασιού, του γλεντιού, του οργίου, της διασκέδασης· εφευρέτης του αλετριού· σύνδεσμος των χθόνιων θεών, κατόχων των μυστικών, με τον Απόλλωνα.

Εορταστικές/λατρευτικές γιορτές: Σε πολλά μέρη της Ελλάδας τελούνταν «Διονύσια», αλλά πουθενά αλλού με τόση λαμπρότητα όσο στην Αττική. Οι γιορτές στην Αθήνα προς τιμή του Διονύσου ήταν τρεις: Ανθεστήρια (Πιθούγια, Χόες), Λήναια και κυρίως τα Μεγάλα Διονύσια, που καθιερώθηκαν στο τέλος του Ε΄ π.Χ. αι. και περιλάμβαναν: τον «προαγώνα», την «πομπή», το «διθυραμβικό αγώνα», τον «κώμο» και τις «δραματικές παραστάσεις». Προς τιμή του κατασκευάστηκε στους πρόποδες της Ακρόπολης το αρχαιότερο θέατρο του κόσμου.

Ο θίασος (ακολουθία) του Διονύσου. Τον αποτελούσαν: α) οι Μαινάδες ή Βάκχες. Ήταν Νύμφες· β) οι Σειληνοί και οι Σάτυροι. Αρχικά ήταν χωριστές οντότητες, μετά ταυτίστηκαν. Συμπλήρωμα των Μαινάδων στις συντροφιές του Διόνυσου. Πατρίδα των Σάτυρων η Αρκαδία, ενώ των Σειληνών η Θράκη και η Φρυγία. Άγνωστο πόσοι ήταν οι Σειληνοί· γ) ο Πάνας και οι συντρόφισσες-ερωμένες του Νύμφες Σύριγξ, Ηχώ και Πίτυς· δ) ο Πρίαπος· ε) οι Κένταυροι.