Ο Σικελικός Εσπερινός

    Στο Μιχαήλ Η΄ άλλος τρόπος αντίδρασης κατά των θανάσιμων κινδύνων που απειλούσαν την αυτοκρατορία δεν απέμεινε παρεκτός της διπλωματίας. Γιαυτό αποδύθηκε σε μυστικές διπλωματικές επαφές με ηγεμόνες της Δύσης. Κι εδώ τα περιθώρια ήταν περιορισμένα. Από τους κυριότερους συνομιλητές του ήταν ο ορκισμένος εχθρός του Καρόλου (Ανδεγαυού, τῶν Αντζού) βασιλιάς της ισπανικής Αραγωνίας Πέτρος. Δε γνωρίζουμε πώς διεξήχθησαν οι διαπραγματεύσεις. Πάντως μετά τον αφορισμό του Μιχαήλ Η΄ από τον πάπα υπογράφηκε μυστική ελληνο-αραγωνική συμμαχία με σκοπό την αφαίρεση της Σικελίας από τον Κάρολο .

     Προς τούτο θα εξυφαινόταν μια συνωμοσία στα νώτα του Καρόλου. Σε αυτή θα μετείχαν όχι μόνο ο Πέτρος της Αραγωνίας, αλλά και όλοι οι δυσαρεστημένοι από τον Κάρολο στη Νεάπολη και οι οπαδοί του Μαμφρέδου στη Σικελία. Ο Μιχαήλ σε αυτή τη επιχείρηση θα συμμετείχε α) με τη χορήγηση χρυσού στον Πέτρο για τη συγκρότηση στόλου, και β) με την αποστολή πρακτόρων του στη Σικελία που θα υποδαύλιζαν εσωτερική επανάσταση. Στα πλαίσια αυτά έστειλε τον Σικελό Ιωάννη de Procida και τον υποτελή του Γενουάτη δούκα της Φώκαιας και της Σμύρνης Βενέδικτο Ζακαρία.

    Υπήρξαν και άλλες δυνατότητες αντίδρασης του Μιχαήλ κατά του Καρόλου. Μέσα στην «παπική κουρία» αναπτύχθηκε μια ομάδα αντίδρασης κατά του Καρόλου. Αυτή η ομάδα συμπαρατάχθηκε με τον Πέτρο της Αραγωνίας. Ακόμη ο Μιχαήλ διατηρούσε στενές διπλωματικές σχέσεις με το Μεμελούκο σουλτάνο της Αιγύπτου και με τους Τατάρους της Χρυσής Ορδής, που κατασκόπευαν για λογαριασμό του τους Βουλγάρους. Πέρα απ’ αυτά, ο Μιχαήλ είχε επαφές και με το βασιλιά της Καστίλλης Αλφόνσο Ι΄.

     Από την άλλη πλευρά: Ο Κάρολος συγκρότησε πρωτοφανούς ισχύος πεζικές και, κυρίως, ναυτικές δυνάμεις, δικές του και συμμαχικές. Εκτός δε από τους συγγενικούς δεσμούς του με τους βασιλείς της Γαλλίας και της Ουγγαρίας, είχε στο πλευρό του τους Σέρβους, τους Βουλγάρους, τους δεσπότες της Ηπείρου και τους δυσαρεστημένους Έλληνες. Ο ίδιος δε διέθετε τεράστιο κύρος, αφού ήταν βασιλιάς της Σικελίας, της Αλβανίας και των Ιεροσολύμων, ηγεμόνας δε της Προβηγκίας, της Ανδεγαυίας και της Πελοποννήσου. Πάνω απ’ όλα, όμως, είχε τις ευλογίες του πάπα. Το τέλος του Βυζαντίου φαινόταν πλέον ή βέβαιο.

     Αλλά κι αυτή τη φορά η θεία Πρόνοια θα ματαίωνε τα σχέδια των εχθρών του. Στις 30/3/1282 στασίασαν οι κάτοικοι του Παλέρμο. Αφορμή στάθηκε η προσβολή μιας Σικελής από Γάλλο στρατιώτη μπροστά στο ναό του Αγ. Πνεύματος κατά την ώρα του Εσπερινού. Η εξέγερση εξαπλώθηκε όπως η πυρκαγιά σε εύφλεκτα υλικά με το ρίπισμα ανέμου. Σταμάτησε μόνο όταν φονεύθηκαν ή εκδιώχθηκαν όλοι οι Γάλλοι. Στη συνέχεια επαναστάτησε και το κύριο λιμάνι του νησιού, η Μεσσήνη. Όλος ο στόλος του Καρόλου πολιόρκησε την πόλη. Ο καρολικός στόλος καταστράφηκε. Τον Αύγουστο του 1282 κατέφθασε στη Σικελία ο Πέτρος της Αραγωνίας.

      Ο Μιχαήλ Η΄ μπορεί να μη δοξάστηκε στα πεδία των μαχών, θριάμβευσε όμως στο στίβο της διλωματίας. Όλες αυτές οι κινήσεις του, όμως, εξουθένωσαν την εσωτερική συνοχή και την οικονομική ισχύ της αυτοκρατορίας. Στην προσπάθειά του δε να προστατευθεί από τη Δύση παραμέλησε την Ανατολ