Οι Μεσσηνιακοί πόλεμοι

Για τον Α΄ Μεσσηνιακό πόλεμο ανάμεσα στους Μεσσήνιους και τους Σπαρτιάτες ελάχιστα γνωρίζουμε. Το βέβαιο είναι ότι κράτησε πολύ και υπήρξε καταστροφικός και για τα δύο μέρη. Μια κατά προσέγγιση χρονολόγηση τον τοποθετεί από το 743 ως το 724 π.Χ. Ως αφορμή φέρεται η αρπαγή των Σπαρτιατισσών παρθένων από τους Μεσσήνιους νέους σε πανηγύρι του ναού της Λημνάτιδος Άρτεμης στα σύνορα της Μεσσηνίας, οι οποίοι φόνευσαν το βασιλιά της Σπάρτης Τήλεκλο, όταν ζήτησε την επιστροφή των παρθένων. Πραγματική, όμως, αιτία ήταν δίχως άλλο η αναζήτηση από τους Σπαρτιάτες «ζωτικού χώρου».

Επακολούθησαν αντεκδικήσεις από τους Σπαρτιάτες, λεηλασίες και κατάληψη της μεσσηνιακής πόλης Αμφίας. Παρά τις προσπάθειές τους, οι Μεσσήνιοι δεν μπόρεσαν να νικήσουν. Χρησμός του μαντείου των Δελφών έλεγε ότι θα νικήσουν μόνο αν θυσιαστεί κόρη από το γένος των Αιπυτιδών. Ο κλήρος έπεσε στην κόρη του Λυκίσκου, αλλά αυτός για να τη γλυτώσει δραπέτευσε με την κόρη του στη Σπάρτη. Αντ’ αυτής προσφέρθηκε η κόρη του Αριστόδημου. Ο πόλεμος σταμάτησε για 5 χρόνια. Το 731 π.Χ. σε μάχη φονεύθηκε ο αντιβασιλέας των Μεσσήνιων Ευφάης. Τον διαδέχθηκε ο Αριστόδημος. Τελικά οι μάχες συνεχίστηκαν και κατέληξαν σε ήττα των Μεσσήνιων, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι Μεσσήνιοι να καταφύγουν στο Άργος.

Αλλά και οι Σπαρτιάτες βγήκαν εξασθενημένοι από τη μακροχρόνια διαμάχη. Γι’ αυτό σε σύγκρουσή τους με τους Τεγεάτες γύρω στο 700 π.Χ. νικήθηκαν. Και όχι μόνο γι’ αυτό, αλλά και εξαιτίας μιας βαθιάς κοινωνικής κρίσης που έπληξε τη σπαρτιατική κοινωνία από τα τέλη του Η΄ αι. και κατά το πρώτο τέταρτο του Ζ΄ αι.

Μετά την έξοδο από αυτή την Κρίση (γύρω στο 670 π.Χ.), οι Σπαρτιάτες εισέβαλαν στην Αργολίδα μέσω της Αρκαδίας. Εκεί, όμως, αναχαιτίστηκαν από τους Αργείους (669 π.Χ.) στην περιοχή των Υσιών με βαρύτατες απώλειες και από τις δύο πλευρές.

Οι Μεσσήνιοι, αδυνατούντες να υποφέρουν την υποτέλεια, όταν είδαν το αποδυνάμωμα των Σπαρτιατών, επαναστάτησαν για ν’ αποτινάξουν το ζυγό. Έτσι άρχισε ο Β΄ Μεσσηνιακός πόλεμος.

Τα του Β΄ Μεσσηνιακού πολέμου τα γνωρίζουμε από τον περιηγητή Παυσανία (2^ος αι. μ.Χ.), που στηρίχθηκε σε ένα παλαιότερο έπος. Η επανάσταση των Μεσσήνιων αιφνιδίασε και θορύβησε τους Σπαρτιάτες. Αρχικά χάσανε κάποια από τα κεκτημένα τους. Στην πρώτη φάση οι επιχειρήσεις περιορίστηκαν σε σποραδικές επιδρομές. Λίγες μάχες αναφέρονται: στο Κάπρου Σήμα, στη Φάριδα και στη Μεγάλη Τάφρο. Στη συνέχεια σχηματίστηκαν συμμαχίες: Με τους Μεσσήνιους οι Αρκάδες, οι Αργείοι, οι Σικυώνιοι, οι Ηλείοι και οι Πισάτες. Με τους Σπαρτιάτες οι Κορίνθιοι, οι Λεπρεάτες και οι Σάμιοι. Εδώ έχουμε την εμφάνιση του ποιητή Τυρταίου που με τα θούριά του εμψύχωνε τους συμπατριώτες του. Είχε την ικανότητα ο επικός αυτός ποιητής να πυρπολεί τις ψυχές των νέων ενόψει μιας μάχης. Πολλά από τα πολεμικά του άσματα διασώθηκαν, αποτέλεσαν δε διαμέσου των αιώνων πολεμιστήριους και νικητήριους παιάνες πολλών Ελλήνων ηρώων.

Τελικά, από το 659 π.Χ. η πλάστιγγα άρχισε να γέρνει σαφώς υπέρ των Σπαρτιατών. Ανακατέλαβαν τη διεκδικούμενη πεδιάδα της Στενυκλάρου, την οποία μοίρασαν σε κλήρους. Τότε ήταν που η Μεσσηνία μοιράστηκε σε 4.500 κλήρους. Όσοι Μεσσήνιοι δεν πρόλαβαν να φύγουν, έγιναν είλωτες.