Ο Μιχαήλ Η΄ ενώπιον της συνασπισμένης Δύσης - Νέες συνθήκες με τη Βενετία και τη Γένουα

      Ο νέος βασιλιάς της Σικελίας ήταν ο εκλεκτός του πάπα. Άρα περισσότερο επικίνδυνος για το Βυζάντιο από ό,τι ο Μαμφρέδος. Ακόμη διέθετε ανάλογα με το Μιχαήλ ηγετικά και διπλωματικά προσόντα. Η σύγκρουση ανάμεσά τους ήταν αναπόφευκτη.

   Ευθύς εξ αρχής ο Ανδεγαυός έδειξε τις διαθέσεις του. Προχώρησε στην κατάληψη επίκαιρων θέσεων στην Ήπειρο και στην Κέρκυρα, η οποία είχε δοθεί ως προίκα στο Μαμφρέδο από το δεσπότη Μιχαήλ Β΄. Επόμενο βήμα ήταν η συνένωση υπό τον Κάρολο Ανδεγαυό των περισσότερων εχθρών της αυτοκρατορίας στη Δύση. Αυτό θορύβησε ιδιαίτερα το Μιχαήλ Η΄. Διότι οι συνεργασίες και συνενώσεις αυτές είχαν ως στόχο την ανακατάληψη της Κων/πολης. Ετοιμαζόταν μια νέα σταυροφορία. Στυλοβάτες αυτής της συμμαχίας ήταν, εκτός από τον Ανδεγαυό, ο πάπας Κλήμης Δ΄, ο Λατίνοςαυτοκράτορας Βαλδουίνος και ο Γουλιέλμος Β΄ ο Βιλεαρδουίνος. Το περίεργο είναι ότι ενώ ετοιμαζόταν η πολεμική εκστρατεία κατά της Κων/πολης υπό τις ευλογίες του πάπα, ο τελευταίος ταυτόχρονα διαπραγματευόταν με το Μιχαήλ Η΄ την ένωση των Εκκλησιών.

     Η θέση του Μιχαήλ ήταν πολύ κρίσιμη. Δεν του απέμεινε παρά να χρησιμοποιήσει αποφασιστικά το χαρτί των διαπραγματεύσεών του με τον επικυρίαρχο της Δύσης πάπα για την ένωση των Εκκλησιών μέσω της υποταγής της Ανατολικής Εκκλησίας. Έργο, όμως, καθόλου ευχερές λόγω της αντίδρασης που ανέμενε από το λαό και τον κλήρο.

     Ο πάπας Κλήμης Δ΄ στις διαπραγματεύσεις που ακολούθησαν σκλήρυνε τη στάση του και αύξησε τις απαιτήσεις του. Υπαναχώρησε από τη στάση του προκατόχου του Ουρβανού που είχε συμφωνήσει στη σύγκληση οικουμ. συνόδου για την επίλυση των εκκρεμών θεμάτων. Aξίωσε από το Μιχαήλ Η΄ πριν από τη σύγκληση της συνόδου οι Ανατολικοί ν’ αποδεχθούν: α) τη χρήση των αζύμων, β) την προσθήκη του Filioque στο Σύμβολο της Πίστεως, και προπάντων γ) το πρωτείο εξουσίας του πάπα. Απαντώντας ο Μιχαήλ Η΄ προσφερόταν να συμμετάσχει και ο ίδιος σε μεγάλη Σταυροφορία προς ανακατάληψη των Αγ. Τόπων και υποσχόταν να εξασφαλίσει και τη συμμετοχή του βασιλιά της Αρμενίας. Ο πάπας επέμενε στους δικούς του όρους, αλλιώς ....

      Εκείνη τη στιγμή, όμως, ο πάπας και ο Κάρολος Ανδεγαυός ένιωσαν μια νέα απειλή από το Βορρά. Ο εγγονός του Γερμανού αυτοκράτορα Φρειδερίκου Β΄ Κορραδίνος εισέβαλε στην Ιταλία και δεν άργησε να νικήσει τον Κάρολο και να ανακαταλάβει τα προγονικά εδάφη της Ν. Ιταλίας και της Σικελίας. Ο Μιχαήλ Η΄ θεώρησε ευνοϊκή την περίσταση να προσεταιριστεί τον πάπα κατά του Καρόλου. Το Νοέμβ. του 1268, όμως, ο πάπας Κλήμης Δ΄ πέθανε. Τον διαδέχθηκε μετά από 3 χρόνια ο Γρηγόριος Ι΄.

     Ο Μιχαήλ Η΄ ήταν υποχρεωμένος σε συνεχείς διπλωματικούς ελιγμούς. Η αναθέρμανση των σχέσεών του με τις μεγάλες ιταλικές ναυτικές δυνάμεις της Βενετίας και της Γένουας ήταν μονόδρομος. Έτσι, το 1267 υπογράφηκε με τους Γενουάτες νέα συνθήκη με την οποία α) επικυρώθηκε η συνθήκη του Νυμφαίου του 1261 και β) εκχωρούνταν στους Γενουάτες ο Γαλατάς (έξω από τα τείχη) ως τόπος κατοικίας τους. Αυτό σήμαινε την εμπορική κυριαρχία των Γενουατών στο Βυζάντιο. Ο Μιχαήλ Η΄, θέλοντας να προλάβει δυσάρεστες εμπλοκές με τους Γενουάτες, φρόντισε να πάρει ορισμένα μέτρα, όπως: α) γκρέμισε όλες τις οχυρώσεις του Γαλατά, β) απαίτησε από τον άρχοντα των Γενουατών στο Γαλατά, τον ποτεστάτο, όταν γινόταν δεκτός σε ακρόαση στ’ ανάκτορα να δηλώνει υποταγή γονατιστός και β) αξίωσε από τα γενουατικά πλοία, όταν έπλεαν μπροστά από το Ιερό Παλάτιο, να χαιρετούν τιμητικά. Παρά ταύτα οι Γενουάτες δε θ’ αργούσαν να δείξουν τάσεις ανεξαρτησίας.

   Οι κατακτήσεις του Ανδεγαυού στις αδριατικές ακτές θορύβησαν τους Βενετούς. Αυτό ώθησε το δόγη τους να ζητήσει αντίβαρο στο Βυζάντιο. Έτσι, την άνοιξη του 1268 υπογράφηκε νέα συνθήκη ανάμεσα στο Μιχαήλ Η΄ και στη Βενετία, με την οποία οι Βενετοί έμποροι α) γίνονταν δεκτοί σε ορισμένες βυζαντινές περιοχές, και β) απαλλάσσονταν από την καταβολή δασμών, όπως και οι Γενουάτες, αλλά δεν εξισώνονταν σε όλα με τους τελευταίους.

      Στη διαμάχη του με τον Κάρολο ο Μιχαήλ Η΄ δεν αρκέστηκε μόνο στη σύναψη ισχυρών συμμαχιών. Κατέφυγε και στις «καλές υπηρεσίες» ισχυρών μεμονωμένων ατόμων, όπως π.χ. των αδελφών Βενεδίκτου και Μανουήλ Ζακκαρία, του Γενουάτη πειρατή Ιωάννη de lo Cavo κ.ά.

       Ο πρώην Λατίνος αυτοκράτορας Βαλδουίνος Β΄ επιδίωξε τις δικές του συμμαχίες, όπως π.χ. με το βασιλιά της Ναβάρρας, το βασιλιά της Αραγωνίας κ.ά. Τη συμμαχία του τελευταίου επιζήτησε και ο Μιχαήλ Η΄. Από την άλλη ο Κάρολος Ανδεγαυός επιχείρησε με υποσχέσεις ν’ αποσπάσει την υποστήριξη και συμμαχία των Βενετών. Ο δόγης όμως, για να ξεφύγει, επικαλέστηκε τις συμβατικές του δεσμεύσεις με το Βυζάντιο.

    Αυτό εντούτοις δεν αποθάρρυνε τον Κάρολο. Συνέχισε τις προετοιμασίες του για τις προς Ανατολάς επιχειρήσεις του. Η Αχαΐα θα ήταν η βάση των επιχειρήσεών του. Εκεί έστειλε στρατιωτικές μονάδες και μεγάλες ποσότητες εφοδίων. Από το 1268 μάλιστα άρχισε να στέλνει εκεί διοικητές με πλοία και πολεμοφόδια. Ο Μιχαήλ Η΄, μη διαθέτοντας τις αναγκαίες στρατιωτικές δυνάμεις, αντέδρασε με διπλωματικά μέσα. Αλλά και σ’ αυτό τον τομέα οι δυνατότητές του ήταν περιορισμένες. Έκαμε έκκληση στ’ ανώτερα αισθήματα του βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκου Θ΄, αδελφού τού Καρόλου.

      Οι περιστάσεις ευνόησαν το Μιχαήλ Η΄. Ο Λουδοβίκος Θ΄ ετοιμαζόταν για νέα Σταυροφορία στους Αγ. Τόπους. Άρα μια εκστρατεία του Καρόλου κατά της Κων/πολης θα δυσχέραινε τα σχέδιά του, διότι δε θα είχε την υποστήριξη που του υποσχέθηκε ο Μιχαήλ. Έτσι, έπεισε τον αδελφό του ν’ αναβάλει τα σχέδιά του κατά της Κων/πολης και να πάει μαζί του το καλοκαίρι του 1270 κατά της Λιβύης. Βυζαντινή πρεσβεία στάλθηκε στη Σικελία να συναντήσει το Λουδοβίκο. Όταν όμως έφθασε εκεί ο Γάλλος βασιλιάς ήδη είχε αναχωρήσει για τη Β. Αφρική. Κατευθύνθηκαν στην Καρχηδόνα. Εκεί συνάντησαν το Λουδοβίκο βαριά άρρωστο. Παρά ταύτα τους δέχθηκε και τους υποσχέθηκε ότι θα προσπαθήσει ν’ αποτρέψει επίθεση του Καρόλου κατά της Κων/πολης. Την επομένη, όμως, πέθανε. Η Σταυροφορία ματαιώθηκε. Ο Κάρολος επέστρεψε στην Ιταλία κι επανέλαβε τις προετοιμασίες του.