Άλλες πολιτικές του Ανδρονίκου Β΄. Εκκλησιαστικά

     1. Κατά την περίοδο 1303 - 1310 ο αυτοκράτορας αναλώθηκε στην αντιμετώπιση μιας ομάδας Καταλανών μισθοφόρων που ήρθαν στην Κων/πολη σαν φίλοι και γρήγορα μεταβλήθηκαν σ’ επικίνδυνους εχθρούς (ήταν η περιβόητη Καταλανική Εταιρεία που τόσα δεινά προκάλεσε στον Ελληνισμό και για την οποία μιλούμε εκτενέστερα στις σ. .... ). Αφού τελείωσε μαζί τους, βρήκε την ευκαιρία ν’ ασχοληθεί και με τα εσωτερικά προβλήματα του κράτους.

      2. Το 1293 παραιτήθηκε ο ασκητικός πατριάρχης Αθανάσιος Α΄. Τον διαδέχθηκε ο Ιωάννης ΙΒ΄ Κοσμάς. Ο Ανδρόνικος Β΄ μεθόδευσε την επαναφορά του Αθανασίου, αφού ήταν και δική του επιθυμία και του λαού απαίτηση. Αυτό έγινε το Μάρτιο του 1303. Ο Αθανάσιος κατά τα δύσκολα χρόνια της καταλανικής επιδρομής (1303-09) αναδείχθηκε σε προστάτη των πτωχών έναντι του κράτους και των «δυνατών», τους οποίους με σκληρότητα ήλεγχε και απαιτούσε την παραδειγματική τιμωρία τους για την αναλγησία που έδειχναν. Το ίδιο σκληρός δείχθηκε και προς τον ανώτερο κλήρο που αδιαφορούσε για το ποίμνιό του. Οι ελεγχόμενοι αντέδρασαν. Το 1309 διατύπωσαν εναντίον του διάφορες κατηγορίες, κυρίως ότι ένας από τους φίλους του, ο Θεοφάνης, ήταν ένοχος σιμωνίας. Ο Αθανάσιος επέλεξε να παραιτηθεί για να μην πληγεί η ενότητα της Εκκλησίας.

     3. Τον Αθανάσιο διαδέχθηκε ο Νήφων (1310/11-14), λιγότερο αυστηρός και περισσότερο διαλλακτικός. Αυτό το πνεύμα έφερε την επανένταξη στην Εκκλησία των σχισματικών αρσενιατών. Η τελετή αυτής της ένωσης έγινε στην Αγ. Σοφία το Σεπτ. του 1310 παρουσία του αυτοκράτορα και του πατριάρχη. Η άρση του σχίσματος έφερε σταδιακά ως το 1315 την ειρήνευση στην Εκκλησία και την πολιτεία.

    4. Κατά την περίοδο ως την έκρηξη του πρώτου εμφυλίου πολέμου (1321) ο Ανδρόνικος Β΄: α) αύξησε τα έσοδα του κράτους, κυρίως από φόρους, β) αυτό του επέτρεψε μια σχετική αναδιοργάνωση του στρατού, και γ) έθεσε σε μια περιορισμένη εφαρμογή τη βασική πολιτική των τριών πρώτων Παλαιολόγων, δηλ. την επανάκτηση των περιοχών που χάθηκαν εξαιτίας της Δ΄ Σταυροφορίας. Έτσι, κατά την περίοδο 1316-21 συνεχίστηκε η προσπάθεια ανακατάληψης εδαφών στην Πελοπόννησο, όπου την ηγεμονία είχε ο Ανδρόνικος Παλαιολόγος Ασάν. Ήταν τέτοιες οι επιτυχίες του που τον Ιούν. του 1321 Φράγκοι φεουδάρχες του πριγκιπάτου της Αχαΐας ζήτησαν τη βοήθεια της Βενετίας για να τον αντιμετωπίσουν. Δυστυχώς οι ανάγκες του εμφυλίου τον ανάγκασαν να εγκαταλείψει την προσπάθειά του για να συνδράμει τον αυτοκράτορα.

     5. Εξελίξεις σημειώθηκαν και στο δεσποτάτο της Ηπείρου και στη θεσσαλική ηγεμονία, δημιουργώντας συνθήκες επανένταξης των εδαφών τους στην αυτοκρατορία. Ο δεσπότης Θωμάς Άγγελος (1295-1318) δέχθηκε την επίθεση του πρίγκιπα της Αχαΐας Φιλίππου του Τάραντα. Αυτό τον έστρεψε προς την αυτοκρατορία. Το 1313 νυμφεύθηκε την κόρη του Μιχαήλ Θ΄, Άννα. Ταυτόχρονα έφθασε στην Ήπειρο βυζαντινή στρατιά υπό τον Ιωάννη Λάσκαρι. Κατά την επόμενη 5ετία αναπτύχθηκε στην περιοχή σημαντική βυζαντινή δραστηριότητα. Η βυζαντινή φρουρά του Αυλώνα επιτέθηκε στην Κέρκυρα και κατά βενετικών πλοίων στην Αδριατική. Ο κυβερνήτης της πόλης των Βελλεγράδων εμφανίστηκε το 1314 στην Άρτα, όπου έκαψε τις περιουσίες των Βενετών εμπόρων.

     Το 1314 ο Θωμάς Άγγελος άρχισε διαπραγματεύσεις με τον τέως γαμπρό του Φίλιππο του Τάραντα. Δεν πρόλαβε, όμως, να τις ολοκληρώσει γιατί δολοφονήθηκε από τον κόμητα της Κεφαλλονιάς Νικόλαο Orsini, ανιψιό του, που διοίκησε το δεσποτάτο από το 1318 ως το 1323. Μετά από αίτημα των κατοίκων των Ιωαννίνων ο Συργιάννης το 1318 κατέλαβε τα Ιωάννινα. Αυτό συνέπεσε με το θάνατο του ηγεμόνα της Θεσσαλίας Ιωάννη Β΄ Αγγέλου, χωρίς απογόνους. Η ηγεμονία έμεινε ακέφαλη. Βρήκαν την ευκαιρία οι Καταλανοί των Αθηνών να επιτεθούν και να καταλάβουν πόλεις της νότιας Θεσσαλίας (Καρδίτσα, Υπάτη, Φάρσαλα κ. ά.). Τμήμα της βόρειας Θεσσαλίας περιήλθε στο Βυζάντιο. Ο επακολουθήσας βυζαντινός εμφύλιος ματαίωσε τα σχέδια επανακατάληψης και των υπόλοιπων περιοχών.