Οι σύμμαχοι των Αθηναίων  -  Οι δυνάμεις των Πελοποννησίων

Όλα ήταν έτοιμα για την έναρξη του πολέμου, αλλά κανένας δεν έκανε το αποφασιστικό πρώτο βήμα. Ένας μικρός σπινθήρας χρειαζόταν. Οι Θηβαίοι, βλέποντας τον πόλεμο να έρχεται και θέλοντας να προλάβουν τους συμμάχους των Αθηναίων Πλαταιείς, συνεννοήθηκαν με τους εντός της πόλης ολιγαρχικούς, στην αρχή Απριλίου 431 π.Χ., και έβαλαν τη νύχτα σε αυτή 300 άνδρες, κάλεσαν δε με κήρυκα τους Πλαταιείς να επιστρέψουν στη βοιωτική συμμαχία. Οι Πλαταιείς όρμησαν κατά των εισβολέων και άλλους μεν τους φόνευσαν, άλλους δε τους έπιασαν και τους εκτέλεσαν. Οι Θηβαίοι κινήθηκαν εναντίον τους με ισχυρές δυνάμεις και αξίωναν να τους δοθούν οι αιχμάλωτοι. Τέτοιοι, όμως, πλέον δεν υπήρχαν. Άρα αντικείμενο διαπραγμάτευσης δεν υπήρχε. Με αυτό το επεισόδιο καταλύθηκαν πανηγυρικά οι όροι της συνθήκης. Ήρθε η ώρα της σύγκρουσης Αθήνας και Σπάρτης και των συμμάχων τους.

Το κράτος των Αθηνών τη συγκεκριμένη στιγμή αποτελούνταν από τους ελεύθερους-ισότιμους συμμάχους και από τις φόρου υποτελείς πόλεις. Αυτοί ήταν: οι Χιώτες, οι Λέσβιοι, οι Κερκυραίοι, οι Ζακύνθιοι, οι Κεφαλλήνιοι, οι Μεσσήνιοι της Ναυπάκτου, δηλ. οι υπερασπιστές του φρουρίου της Ιθώμης που το 455 π.Χ. μετά την πτώση της αναγκάστηκαν σε εξορία, και οι Ακαρνάνες. Οι Αθηναίοι διέθεταν 300 τριήρεις, 1.200 ιππείς, 1.600 πεζούς τοξότες και 29.000 οπλίτες. Το ταμείο τους διέθετε το σημαντικότατο ποσό των 6.000 ταλάντων. Επιπλέον υπήρχαν στους ναούς της Ακρόπολης και της πόλης αναθήματα, λάφυρα κ.λπ. αξίας 5.000 ταλάντων.

Εξίσου ισχυρή ήταν και η μεγάλη συμμαχία των Πελοποννησίων. Εδώ υπήρχαν μόνο ελεύθεροι σύμμαχοι και όχι πόλεις φόρου υποτελείς. Η συμμαχία περιελάμβανε ολόκληρη την Πελοπόννησο, εκτός από τους Αργείους και τους Αχαιούς. Σύμμαχοι εκτός Πελοποννήσου ήταν οι Μεγαρείς, Βοιωτοί, Φωκαείς, Οπούντιοι Λοκροί, Αμβρακιώτες, Λευκάδιοι και Ανακτόριοι. Από αυτούς ναυτικό διέθεταν οι Κορίνθιοι, Μεγαρείς, Σικυώνιοι, Πελληνείς, Ηλείοι, Αμβρακιώτες και Λευκάδιοι. Ιππικό είχαν οι Βοιωτοί, Φωκείς και Λοκροί. Οι Λακεδαιμόνιοι, θέλοντας ν’ αυξήσουν το στόλο τους σε 500 τριήρεις, έσπευσαν να ζητήσουν τη βοήθεια των δωρικών πόλεων της Ιταλίας και της Σικελίας. Άρα, οι δύο δυνάμεις ήταν τουλάχιστον ισοδύναμες.