8. Έσχατες προσπάθειες διάσωσης του εθνικού γοήτρου

     1. Το «Μικρασιατικό Κράτος»: α) Το Μάη ο Μπαλτατζής διαμήνυσε εμπιστευτικά στο αγγλικό Υπ. Εξωτερικών ότι η τουρκική πλευρά βολιδοσκόπησε την ελληνική σχετικά με τη δυνατότητα τερματισμού του πολέμου. Οι Άγγλοι θορυβήθηκαν μεν, αλλά θεωρούσαν απίθανο να βρεθεί Έλληνας πολιτικός που θα τολμούσε να προχωρήσει σε έναν ελληνο-τουρκικό διακανονισμό ειρήνης, παραβαίνοντας τις δεσμεύσεις που είχε αναλάβει η χώρα έναντι της Αντάντ.

    Εντούτοις η κυβέρνηση Πρωτοπαπαδάκη αποφάσισε να αναλάβει δυο σχετικές πρωτοβουλίες, είτε με τη σύμφωνη γνώμη είτε με την εκ των υστέρων έγκριση των Συμμάχων.

      β) Η πρώτη από τις ύστατες αυτές προσπάθειες προήλθε με εισήγηση του Στεργιάδη και αφορούσε τη δημιουργία ενός αυτόνομου «Μικρασιατικού Κράτους» με κέντρο τη Σμύρνη. Επρόκειτο εν πολλοίς για μια παραλλαγή των σχεδίων των «Άμυνας» - Βενιζέλου.

    Στις 31/7 ο Στεργιάδης κάλεσε το λαό της Σμύρνης σε πάνδημο συλλαλητήριο όπου διαβάστηκαν οι διακηρύξεις της ελλ. κυβέρνησης και της Αρμοστίας για την αναδιοργάνωση της διοίκησης και τη συμμετοχή όλων.

     Το σχέδιο αυτό ναυάγησε, διότι συνάντησε: την επιφύλαξη του μουσουλμανικού στοιχείου, την απόρριψή του και από τη «Μικρασιατική Άμυνα» και από τις Γαλλία και Ιταλία (αρχικά) και την Αγγλία στη συνέχεια, επειδή θα στηριζόταν στον ελλ. στρατό.

     γ) Ταυτόχρονα με τα ανωτέρω η ελλ. κυβέρνηση εξέδωσε δήλωση ότι θα προχωρούσε στην κατάληψη της Κων/πολης. Προς τούτο ο ελλ. στρατός από την Τσατάλτζα θα διατασσόταν να προελάσει στην Πόλη. Θα ήταν αυτό μια τονωτική ένεση στο ηθικό του Έθνους και του ελλ. στρατού. Το έδαφος για κάτι τέτοιο άρχισε ήδη από το 1921 να προετοιμάζεται και να βαίνει εντεινόμενο.

     Στις αρχές Ιουλ. πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα σειρά ανακτοβουλίων με συμμετοχή των Δ. Τριανταφυλλάκου (αρμοστή στην Κων/πολη) και Αρ. Στεργιάδη. Μετά τη λήξη τους δυνάμεις από τη Μ. Ασία μετακινήθηκαν στην Αν. Θράκη, όπου ήδη υπήρχαν δυο μεραρχίες.

      2. Στις 27 και 29/7 το ελλ. Υπ. Εξωτερικών πληροφόρησε τα μέλη της Αντάντ ότι μόνο η κατάληψη της Κων/πολης από τον ελλ. στρατό θα έβαζε τέρμα στον πόλεμο, ζητώντας τους να μην εμποδιστεί. Οι πρέσβεις των Συμμάχων, αντιδρώντας άμεσα, απείλησαν την ελλ. κυβέρνηση ότι θα αντιμετωπίσουν με πόλεμο οποιαδήποτε τέτοια απόπειρα. Στις 3/8 η ελλ. κυβέρνηση πληροφορούσε τους Συμμάχους ότι η άρνησή τους ισοδυναμούσε με συνέχιση του πολέμου.

      Η ελλ. κυβέρνηση συνέχισε τις εκκλήσεις για οικ. βοήθεια. Ως απάντηση ήρθε ένας εμπνευσμένος λόγος του Τζ. Λόυδ στη Βουλή των Κοινοτήτων όπου, αφού εγκωμίασε τον ελλ. στρατό, είπε: Η Αντάντ αδίκησε την Ελλάδα εμποδίζοντάς τη να καταλάβει την πρωτεύουσα του εχθρού της, και κατέληξε: «Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε να συνεχίζεται επ’ αόριστον αυτή η κατάσταση».

    Ο Κεμάλ αξιολόγησε αυτές τις δηλώσεις ως παροχή μελλοντικά αγγλικής στήριξης στην Ελλάδα. Γιαυτό επέσπευσε την ετοιμαζόμενη ήδη τουρκική αντεπίθεση.