8. Οι επιχειρήσεις στην Προύσα, στη Φιλαδέλφεια και στον Πάνορμο

     1. Ο Τζωρτζ Λόυδ, προτιθέμενος να συμβιβαστεί με τους Τούρκους εθνικιστές, ρώτησε το Βενιζέλο αν μπορούσε να διαθέσει για τα Δαρδανέλλια και τη Νικομήδεια μια μεραρχία από τη Θράκη. Ο Βενιζέλος όχι μόνο δέχτηκε ν’ αναλάβει την άμυνα της Νικομήδειας, αλλά και την εξασφάλιση της παραλίας του Μαρμαρά, συντρίβοντας το στρατό του Κεμάλ χωρίς καμιά συμμαχική βοήθεια. Έτσι αυτός θα αναγκαζόταν να δεχτεί τους όρους της συνθήκης του San Remo. Τους μόνους όρους που έθεσε ο Βενιζέλος ήταν: α) ο διαμελισμός της Τουρκίας και ο περιορισμός της στο κεντρικό οροπέδιο, και β) η οικονομική και εξοπλιστική ενίσχυση, αν υποχρεωνόταν ν’ αυξήσει τις ελληνικές δυνάμεις. Στις 22/6 έγιναν δεκτές οι ελληνικές προτάσεις. Το Γεν. Στρατηγείο εξουσιοδοτήθηκε να δράσει χωρίς περιορισμούς.

      2. Στις παραμονές της προέλασης η ελλην. δύναμη είχε και αριθμητική (2:1) κι εξοπλιστική υπεροχή. Τις επιχειρήσεις θα παρακολουθούσαν και στρατιωτικοί εκπρόσωποι των Συμμάχων. Αντικειμενικός σκοπός τους ήταν η προέλαση των Ελλήνων σε δυο κατευθύνσεις: α) προς τη Φιλαδέλεια (δευτερεύουσα), και β) προς Αξάριο – Σόμα – Πάνορμο (κύρια).

      Η μάχη της Φιλαδέλφειας διεξήχθη 9-12/6 και περιλάμβανε δυο ελιγμούς: τη δημιουργία αντιπερισπασμού στα βόρεια και μια κύρια κίνηση στ’ ανατολικά. Στην πρώτη φάση έλαβαν μέρος η 13^η μερ. και η Μεραρχία Αρχιπελάγους. Στις 9/6 καταλήφθηκαν οι γραμμές Σαραχανλί – Μάρμαρα και Περγάμου – Κινίκ. Στις 10/6 καταλήφθηκαν παρόχθιες περιοχές του Μαιάνδρου, οι προσβάσεις στην κοιλάδα του Έρμου, η γραμμή Σαλιχλί – Λόφοι Μπιν Τεπέ. Στις 11/6, μετά τη διάσπαση του τουρκικού μετώπου, διατάχθηκε η καταδίωξη. Ο ελλ. Στρατός συνέχισε την προέλασή του ανατολικά, καταλαμβάνοντας το Ντερέκιοϊ, τη Μεντεχώρα και τη Φιλαδέλφεια.

       3. Αφού καταλήφθηκε η Φιλαδέλφεια, ως επόμενος στόχος τέθηκε η κατάληψη της Πανόρμου. Προς τούτο: α) εξασφαλίστηκε η σιδηρ. γραμμή Ντερέκιοϊ – Αχμετλί, και β) συγκροτήθηκαν δυο ομάδες μεραρχιών: η βόρεια για να καταλάβει τις Πάνορμο και Προύσα, η 13^η μερ. για να καλύπτει από ανατολικά τη βόρεια. Στις 16/6 άρχισε η προέλαση της ‘βόρειας’. Στις 17/6 καταλήφθηκαν το Μπελικεσέρ, η Μεντεχώρα, το Κιοσελέρ και τα υψώματα του Τας Μπουνάρ. Συνελήφθησαν πολλοί αιχμάλωτοι και άφθονο πολεμικό υλικό. Στις 19/6 αποβιβάστηκε στην Πάνορμο η μικτή ταξιαρχία της Ξάνθης. Έτσι τελείωσαν οι επιχειρήσεις στο βορρά.

     4. Μολονότι κατά τον προγραμματισμό και την εντολή του Βενιζέλου επόμενος στόχος ήταν η κατάληψη της Ανατ. Θράκης, το Γεν. Επιτελείο, χωρίς την έγκριση του Βενιζέλου, στράφηκε προς την κατάληψη της Προύσας. Στις 17/6 το Γεν. Στρατηγείο ζήτησε από τους Άγγλους την κατάληψη της Κων/πολης. Αυτοί αρχικά αρνήθηκαν. Όταν, όμως, οι δυνάμεις τους στο Βόσπορο χτυπήθηκαν από τον Κεμάλ, έδειξαν να υπαναχωρούν. Στις 23/6 οι Άγγλοι πεζοναύτες αποβιβάστηκαν στο λιμάνι των Μουδανιών. Στις 25/6 οι Έλληνες κατέλαβαν την Προύσα εν μέσω πανηγυρισμών. Αυτό, όμως, προκάλεσε τη δυσαρέσκεια του Βενιζέλου, γιατί, όπως είπαμε, άλλες ήταν οι δικές του προτεραιότητες.

      Οι ελληνικές επιτυχίες δε φαίνεται να άρεσαν στους Γάλλους και Ιταλούς. Γιαυτό προκάλεσαν απόφαση του Ανωτάτου Συμβουλίου περί ανακοπής της ελληνικής προέλασης. Αυτό ανακούφισε τον Κεμάλ, που πήγε στο Εσκί Σεχίρ προσπαθώντας να ανατάξει το καταρρακωμένο ηθικό των δυνάμεών του.