4. Διπλωματικές κινήσεις (Δεκ. 1921 – Ιαν. 1922)

 1. Έχοντας άδειες τις αποσκευές τους, οι Γούναρης και Μπαλτατζής στα μέσα Δεκ. αναχώρησαν από το Λονδίνο για Ρώμη. Ούτε οι επαφές με την ιταλική κυβέρνηση απέφεραν κάτι.

      2. Επόμενος σταθμός της ελλ. κυβερνητικής αντιπροσωπίας θα ήταν οι Κάννες όπου είχαν συγκεντρωθεί οι αντιπρόσωποι των τριών Δυνάμεων της Αντάντ για τη Συνδιάσκεψη των Καννών, προκειμένου ν’ ασχοληθεί α) με την οικονομική ανασυγκρότηση της μεταπολεμικής Ευρώπης, β) με ορισμένες πτυχές του Γερμανικού ζητήματος, και γ) με τη χάραξη ενιαίας στάσης της Αντάντ (κυρίως σε οικονομικά ζητήματα) απέναντι στη Σοβιετική Ένωση. Οι Έλληνες είχαν την ευκαιρία να πραγματοποιήσουν αλλεπάλληλες επαφές και να εκθέσουν τις ελληνικές θέσεις, χωρίς να έχουν να προτείνουν κάτι συγκεκριμένο. Απλά επιβεβαίωσαν με τους Άγγλους τις δεσμεύσεις που είχαν αναλάβει στο Λονδίνο: ν’ αποφύγουν κάθε μονομερή ενέργεια –στρατιωτική ή διπλωματική- στο Μικρασιατικό ζήτημα. Από την πλευρά της η Αγγλία υποσχέθηκε να προωθήσει το γρηγορότερο Διασυμμαχική Συνδιάσκεψη για την ειρήνευση στη Μέση Ανατολή, βάσει των γνωστών στους Έλληνες αγγλικών απόψεων: δηλ. πλήρη εξουσιοδότηση της Αντάντ να διαχειριστεί τα ελληνικά συμφέροντα. Για κάποια, όμως, από τα επίμαχα ζητήματα (όπως π.χ. εκείνο της Ανατ. Θράκης) οι θέσεις Αγγλίας και Γαλλίας απέκλιναν. Και δεν ήταν οι μόνες διαφορές τους. Οι Γάλλοι ήταν σαφώς υποχωρητικότεροι απέναντι στις αξιώσεις του Κεμάλ. Πάντως το μόνο που πέτυχε η Συνδιάσκεψη των Καννών ήταν να επισημοποιήσει και υπογραμμίσει τις αγγλογαλλικές διαφορές.

     3. Από την αρχή του 1922 ζοφερές διαγράφονταν για τον Ελληνισμό οι προοπτικές. Θεωρητικά, βέβαια, η Ελλάδα δεν ήταν υποχρεωμένη ν’ αποδεχθεί οποιονδήποτε συμβιβασμό, όσο κι αν ανέθεσε στην Αντάντ να διαπραγματευθεί για λογαριασμό της. Στην πραγματικότητα όμως;

   Ο μεγαλύτερος εντούτοις κίνδυνος για την Ελλάδα δεν προερχόταν από αυτά αλλά από τις ἐνδοσυμμαχικές διαφωνίες μέχρι διενέξεις, όσο βράδυναν οι διευθετήσεις, διότι κινδύνευε όχι μόνο να χάσει ό,τι κέρδισε με τη Συνθήκη των Σεβρών, αλλά και να καταστραφεί οικονομικά.

5. Ανταλλαγή αγγλο-ελληνικών διαβημάτων

    1.  Στις 23/1/1922 ο στρατηγός Α. Παπούλας διαμήνυσε στην κυβέρνηση ότι αν υπάρχει αδυναμία αποστολής επαρκών εφοδίων, τότε θα πρέπει ο ελλ. στρατός ν’ αποχωρήσει από τη Μ. Ασία. Περίπτωση δε σύμπτυξης του στρατού στην περιοχή της Σμύρνης αντενδείκνυται

    Ο Γούναρης στις 15/2 επανήλθε στο Λονδίνο. Όντας εκεί, έστειλε επίσημη διακοίνωση στον Άγγλο υπουργό των Εξωτερικών, δηλώνοντας ότι είναι αδύνατη η περαιτέρω παραμονή του ελλ. στρατού στη Μ. Ασία, αν δεν εξασφαλιστεί δάνειο από την αγγλική κεφαλαιοαγορά. Ανάλογο, προφορικό αυτό, διάβημα έκαμε προς την αγγλική πλευρά και ο Αρμοστής Σμύρνης Αρ. Στεργιάδης.

      Τα ελληνικά επιχειρήματα ήταν σχεδόν ταυτόσημα μ’ εκείνα που χρησιμοποιούσε κατά καιρούς και ο Άγγλος πρωθυπουργός Τζ. Λόυδ στο Υπουργικό του Συμβούλιο, αυτό όμως απέρριπτε την πρότασή του. Τώρα, όμως, το επιχείρημα προερχόταν από την ίδια την Ελλάδα.

      2. Ο Άγγλος υπ. Εξωτερικών Curzon, μολονότι γνώριζε την ελληνική πραγματικότητα εντούτοις δε φρονούσε ότι οι αγγλο-ελληνικές σχέσεις θα καθορίζονταν πλέον από τη διευθέτηση αυτού του θέματος και ότι υπάρχει πιθανότητα να σπεύσει ν’ αποσύρει τα στρατεύματά της από τη Μ. Ασία προτού η Αντάντ ρυθμίσει την υπογραφή συνθήκης Ελλάδας – Τουρκίας. Πίστευε, δηλ., ότι η Ελλάδα διέθετε ακόμη αντοχές μέχρι την υπογραφή της ειρήνης. Ακόμη: εξέλαβε το ελληνικό διάβημα σαν ένα είδος εκβιασμού. Γιαυτό δεν πολυϊδρωσε το αφτί του….

    3. Ο Γούναρης, διαπιστώνοντας την αγγλική αδιαφορία, αναγκάστηκε στα μέσα Φεβρ. να εγκαταλείψει το Λονδίνο, χωρίς να καταφέρει να συναντήσει τον Τζ. Λόυδ. Την επίσημη απάντηση του αγγλικού Υπ. Εξωτερικών έλαβε ο Γούναρης στην Αθήνα στις 6/3, υπενθυμίζοντάς του ότι εκχώρησε στην Αντάντ την τύχη των ελληνικών συμφερόντων και επαναλαμβάνοντας ότι θα φροντίσουν να επισπεύσουν τη Διασυμμαχική Συνδιάσκεψη.

    Οι ενδοσυμμαχικές διαφωνίες, όμως, εμπόδιζαν την πραγματοποίηση της Συνδιάσκεψης. Στις 12/1/1922 παραιτήθηκε ο Γάλλος πρωθυπουργός Μπριάν. Τον διαδέχτηκε ο Ρεϋμόντ Ποανκαρέ. Αυτός δείχτηκε αρνητικότερος έναντι της Ελλάδας, κυρίως μετά την επιδείνωση της αγγλο-γαλλικής συνεργασίας.