Εδραίωση και επέκταση των Οθωμανών στη Μ. Ασία - Η κατάσταση στις ευρωπαϊκές περιοχές

    Μετά από μακρόχρονη πολιορκία ο Ορχάν κατέλαβε στις 2/3/1331 τη Νίκαια και μοίρασε την περιοχή της σε τιμάρια στους στρατιώτες του. Έτσι η κυριαρχία των Οθωμανών επεκτάθηκε μέχρι τα παράλια της Βιθυνίας. Από τις μεγάλες πόλεις μόνο η Νικομήδεια άντεχε ακόμα. Ο οθωμανικός κλοιός, όμως, όλο κι έσφιγγε γύρω της. Ο Ανδρόνικος Γ΄ προσπάθησε ν’ αποτρέψει την κατάληψή της με συχνούς ανεφοδιασμούς της. Το 1333 πληροφορήθηκε ότι πολυάριθμος τουρκικός στρατός πολιορκούσε τη Νικομήδεια με τη χρήση, για πρώτη φορά, και πολιορκητικών μηχανών. Ο Ανδρόνικος ετοιμαζόταν να σπεύσει για τη σωτηρία της πόλης. Τον πρόλαβε, όμως, ο Ορχάν στέλνοντάς του πρεσβεία με προτάσεις ειρήνης, υποσχόμενος να μην επιτεθεί κατά των υπόλοιπων βυζαντινών πόλεων και απαιτώντας την καταβολή ετήσιας αποζημίωσης 12.000 υπερπύρων. Ο Ανδρόνικος συμφώνησε. Η πολιορκία της Νικομήδειας λύθηκε κι έτσι ο Ανδρόνικος εφοδίασε την πόλη. Το επόμενο έτος ο Ορχάν ετοιμαζόταν και πάλι να την πολιορκήσει. Και πάλι ο Ανδρόνικος κατάφερε να την εφοδιάσει

    Η συμφωνία Αναδρονίκου - Ορχάν πολύ γρήγορα αποδείχθηκε ένας τουρκικός ελιγμός. Ο Ορχάν ετοίμαζε στρατό αποφασισμένος για πρώτη φορά να επιτεθεί κατά της ίδιας της Κων/πολης, προτιθέμενος να εφαρμόσει και εν προκειμένω τη γνωστή του τακτική της σταδιακής απομόνωσης. Έστειλε, λοιπόν, ένα μικρό στόλο στα περίχωρα της Κων/πολης. Δέχθηκε, όμως, την επίθεση των δυνάμεων του Ανδρονίκου και του Ιωάν. Καντακουζηνού κι αποχώρησε.

     Ο Ορχάν, εκμεταλλευόμενος την απασχόληση του Ανδρονίκου με τις ευρωπαϊκές περιοχές και τη Βουλγαρία, συνέχιζε να περισφίγγει την εγκαταλελειμμένη πλέον στις δικές της δυνάμεις Νικομήδεια. Υπ’ αυτές τις συνθήκες η πτώση της ήταν αναπόφευκτη, και ήρθε το 1337.

    Της πτώσης της Νικομήδειας προηγήθηκε η προσάρτηση από τον Ορχάν το 1336 και του εμιράτου Καρασί, στα νοτιοδυτικά του σύνορα. Στο στόχο του έβαλε τώρα και τη Θράκη, πραγματοποιώντας συχνές επιδρομές, που συνεχίστηκαν ως την κατάληψη της Καλλίπολης, Μάρτιος 1354. Τα εγκατεστημένα στη Θράκη τουρκικά στρατεύματα εμφανίζονταν ως σύμμαχοι του Βυζαντίου. Άλλωστε το 1337 ο Ανδρόνικος Γ΄ χρησιμοποίησε 2000 Τούρκους κατά της Αλβανίας, που τους διέθεσε ο εμίρης του Αϊδινίου Ουμούρ.

   Με τα πράγματα της Μ. Ασίας σχετίζονται ακόμη η προσάρτηση της Χίου από τον Ανδρόνικο Γ΄ και η επίθεσή του κατά της Ν. Φωκέας, μετά τη μάχη - ήττα του Πελεκάνου. Το 1335 συνάφθηκε συνθήκη συμμαχίας μεταξύ του Βυζαντίου και των εμίρηδων του Αϊδινίου και του Σαουχάν, η οποία έμελλε να έχει μακροχρονίως ολέθριες συνέπειες για την αυτοκρατορία.

     Τη δράση και την προσοχή του ο Ανδρόνικος έστρεψε κυρίως στις ευρωπαϊκές επαρχίες της αυτοκρατορίας, και κυρίως στην Ήπειρο και στη Θεσσαλία.

    Το 1333 πέθανε ο ηγεμόνας της ΒΔ Θεσσαλίας Στέφανος Γαβριηλόπουλος και ο δεσπότης της Ηπείρου Ιωάννης Orsini έστειλε στρατό να καταλάβει την περιοχή του. Το ίδιο, όμως, έκαμε και ο Ανδρόνικος Γ΄. Βυζαντινός στρατός υπό το Μιχαήλ Μονομάχο μέσα σε λίγες εβδομάδες έθεσε υπό τον έλεγχό του ολόκληρη τη Θεσσαλία.

    Και στην Ήπειρο η κατάσταση μεταβλήθηκε. Το 1335 ο Ιωάννης Orsini δολοφονήθηκε από τη σύζυγό του. Τον διαδέχθηκε ο γιος της Άννας Νικηφόρος. Το γεγονός αυτό καθώς και οι επιθέσεις των Αλβανών κατά των Βελλεγράδων και των Κανίνων έφεραν στη βόρεια Ήπειρο τον Ανδρόνικο Γ΄ με Τούρκους μισθοφόρους που του παραχώρησε ο σύμμαχός του εμίρης του Αϊδινίου Ουμούρ. Αυτή η παρουσία του αυτοκράτορα σε συνδυασμό με τις φιλοβυζαντινές διαθέσεις της Άννας Orsini oδήγησε στην ένωση της Ηπείρου με το Βυζάντιο (1337). Επαρχία, όμως, αυτοκρατορίας οριστικά έγινε το 1340, διότι στο μεταξύ εξερράγη επανάσταση υπό την καθοδήγηση της Αικατερίνης de Valois.Ο επακολουθήσας, όμως, εμφύλιος πόλεμος ανέτρεψε τις ευνοϊκές αυτές εξελίξεις. Μετά το 1341 η Μακεδονία, η Ήπειρος και η Θεσσαλία περιήλθαν σταδιακά στους Σέρβους.