Α΄. Η ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

1. Οι εκλογές του 1981 - Η πρώτη κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ

      1. Η πορεία του ΠΑΣΟΚ προς την πολιτική ηγεμονία και την άλωση της εξουσίας ήταν απίστευτα ραγδαία κι εντυπωσιακή. Υπέρτερή της μπορεί να θεωρηθεί μόνο εκείνη του Κόμματος των Φιλελευθέρων του Ελ. Βενιζέλου. Ως αίτια/παράγοντες αυτής της αλματώδους ανέλιξης θα μπορούσαν να θεωρηθούν: α) Η εγγύτητα με την περίοδο της δικτατορίας και ο ριζοσπαστισμός που αναπτύχθηκε κατ’ αυτή, ιδιαίτερα μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου και την οριστική πτώση της χούντας· β) η χαρισματική/ηγετική προσωπικότητα του αρχηγού του Ανδρ. Παπανδρέου: ασυναγώνιστος συνθηματολόγος (ΑΛΛΑΓΗ, ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο, η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες, Έξω οι βάσεις του θανάτου κ.ά.), δύναμη πειθούς, αριστοτέχνης δημαγωγός, δυνατός ρήτορας· γ) η καταφανής κόπωση της κυβέρνησης Ράλλη· δ) η συνεχιζόμενη οικονομική κρίση σε συνδυασμό με τις μεγαλόστομες υποσχέσεις του ΠΑΣΟΚ· ε) ο εναγκαλισμός των μη προνομιούχων Ελλήνων, και στ) ο προσεταιρισμός ενός μεγάλου τμήματος της περιθωριοποιημένης μη κομουνιστικής (κυρίως) Αριστεράς χρησιμοποιώντας  δικά της συνθήματα και όνειρα. Έχοντας, συνεπώς, ο Ανδ. Παπανδ. τη δυνατότητα να υπόσχεται τα πάντα στους πάντες ήταν εύκολο να σαγηνεύσει τα εύπειστα και επιδιώκοντα τη βόλεψή τους πλήθη, δημιουργώντας έτσι παραλήρημα ενθουσιασμού.

     Υπ’ αυτές τις προϋποθέσεις διεξήχθησαν οι εκλογές της 18/10/1981. Το αποτέλεσμα ήταν αναμενόμενο, όχι όμως και το εύρος νίκης-θριάμβου του ΠΑΣΟΚ. Έλαβαν: ΠΑΣΟΚ 48,1% (και 172 έδρες), ΝΔ 35,9% (και 115 έδρες) και ΚΚΕ 10,9% (και έδρες 13).

    2. Μόλις επικυρώθηκε το εκλογικό αποτέλεσμα ο Ανδ. Παπανδρέου κατάρτισε την πρώτη του κυβέρνηση από τους: Απόστ. Λάζαρη (Συντονισμού), Αγαμ. Κουτσόγιωργα (Προεδρίας), Ιω. Χαραλαμπόπουλο (Εξωτερικών), Γεώρ. Γεννηματά (Εσωτερικών), Εμμ. Δρεττάκη (Οικονομικών), Κων. Σημίτη (Γεωργίας), Απόστολο-Αθανάσιο Τσοχατζόπουλο (Δημ. Έργων), Αναστ. Πεπονή (Βιομηχανίας), Απόστ. Κακλαμάνη (Εργασίας) και Α.-Μ. (Μελίνα) Μερκούρη (Πολιτισμού). Αργότερα τα Υπουρ. Συντονισμού και Οικονομικών ανέλαβε ο Γερ. Αρσένης. Η Κυβέρνηση αυτή ήταν και δεν ήταν δέσμια (καθότι υποσχόταν πολλά χωρίς σχεδόν τίποτε το συγκεκριμένο) των ως τότε εξαπατητικών των λαϊκών προσδοκιών και απαιτήσεων υποσχέσεων. Έτσι μπορούσε να πραγματοποιεί επιλεκτικά ό,τι και όπως τη βόλευε και ταυτόχρονα να το παρουσιάζει ως «επαναστατικό» ή «κλειδί» κτλ. προς τον παράδεισο!....

      Πάντως από τα πρώτα μέτρα που έλαβε (κάποια πράγματι προοδευτικά και αναγκαία) ήταν: α) η καθιέρωση και του πολιτικού γάμου ως ισότιμου με το θρησκευτικό, β) η εισαγωγή του συναινετικού διαζυγίου, γ) η κατάργηση του θεσμού της προίκας, δ) η αναγνώριση όλων των αντιστασιακών οργανώσεων που έδρασαν κατά την Κατοχή (ένα δεύτερο αναγκαίο βήμα προς ολοκλήρωση της εθνικής συμφιλίωσης μετά από τόσα χρόνια), ε) η θέσπιση νέου πλαισίου λειτουργίας των ΑΕΙ (μια παρέμβαση που έβλαψε καίρια εν πολλοίς ΄και μακροχρόνια την Ανώτατη Εκπαίδευση), στ) αλλαγές  και στο χώρο της εργασίας (πολλές έπληξαν σοβαρά και μακροχρόνια την εθνική οικονομία με ολέθριες συνέπειες, όπως οι παρεμβάσεις στο συνδικαλισμό, στον αγροτικό συνεταιρισμό, ο διπλασιασμός σχεδόν των αμοιβών κ.ά.), ζ) η θέσπιση του ΕΣΥ: μια παρέμβαση καίριας κοινωνικής σημασίας και αναγκαία, αλλά στην πράξη πρόσφερε πολύ λιγότερα από όσα φιλοδοξούσε και αποδείχθηκε οικονομικά δυσβάσταχτη (πράγμα που συνέβαλε στη σταδιακή υποβάθμιση του ΕΣΥ), διότι: ο σχεδιασμός του ήταν βιαστικός και περισσότερο φιλόδοξος από τις αντοχές της χώρας, δεν υπήρχαν οι αναγκαίες υποδομές σε έμψυχο και άψυχο υλικό, δεν είχαν, προπάντων, εξασφαλιστεί οι αναγκαίοι πόροι να το χρηματοδοτήσουν σε βάθος χρόνου, δεν εφαρμόστηκε με συνέπεια, ήταν σε πολλά ουτοπικό, όχι μόνο δεν θεράπευσε τις παθογένειες της προηγούμενης κατάστασης αλλά σε πολλά την επιδείνωσε κ.ά.π. Γίνεται φανερό ότι από τις παρεμβάσεις αυτές μόνο η τελευταία συνεπαγόταν άμεση επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού.