6. 1958: έτος καμπής

    1. Το 1957 συνέβησαν τρία σημαντικά γεγονότα που επηρέασαν, άμεσα ή έμμεσα, την περαιτέρω πορεία του Κυπριακού: α) Η ελληνική πλευρά απέτρεψε τη διχοτόμηση της Κύπρου. β) Οι Αμερικανοί, μετά την τουρκοσυριακή πολεμική σύραξη, πείστηκαν για την αναγκαιότητα της Τουρκίας για τη δυτική συμμαχία. Άρα έπρεπε ν’ αποτραπεί η αποξένωσή της εξαιτίας του Κυπριακού. γ) Η Βρετανία άρχισε σταδιακά να εγκαταλείπει τις αποικιακές της εμμονές που εξενεύριζαν τους Αμερικανούς.

2. Κατά τη διάρκεια του 1958 έλαβε χώρα σειρά διεθνών γεγονότων-κρίσεων που επιδείνωναν το κλίμα του Ψυχρού Πολέμου: μεταξύ Κίνας και Ταϊβάν, στο Λίβανο, στην Ιορδανία, η νέα σοβιετολογική διαμάχη, το σοβιετικό τελεσίγραφο για το Βερολίνο κ.ά.

       3. Το Λονδίνο περιήλθε σε δυσχερή θέση από τη δική του δήλωση περί «διπλής αυτοδιάθεσης». Ενώ ήθελε να την αποσύρει, δεν το τολμούσε για να μη δυσαρεστήσει την Τουρκία. Ταυτόχρονα ήθελε ν’ αποτρέψει και τη διχοτόμηση, την οποία τεχνηέντως προωθούσαν.

     Το Νοέμ. 1957 αντικαταστάθηκε ο Χάρντινγκ από το σερ Χιου Φουτ. Αυτός εκπόνησε νέο σχέδιο: α) λήξη της κατάστασης ανάγκης, β) εισαγωγή φιλελεύθερου Συντάγματος για 7 χρόνια, γ) διατήρηση της δήλωσης για διπλή αυτοδιάθεση ωσότου συναποφασίσουν Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι. Έτσι αποκλειόταν τυχόν μονομερής τουρκική ενέργεια για διχοτόμηση.

      Και μόνο η πρόθεση της Βρετανίας ν’ ανακαλέσει τη δήλωση περί διπλής αυτοδιάθεσης προκάλεσε την τουρκική αντίδραση: Τον Ιαν. 1958 οι Τουρκοκύπριοι εξαπέλυσαν επιθέσεις κατά Ελληνοκυπρίων και συγκρούστηκαν με τη βρετανική αστυνομία. Άλλωστε μεγάλο μέρος αυτής της αστυνομίας αποτελούνταν από Τουρκοκύπριους, δηλ. ισχυρός τουρκικός μοχλός πίεσης προς τη Βρετανία.

   4. Στα τέλη Ιαν. 1958 οι Σέλ. Λόυντ, Βρετανός υπ. Εξωτερικών, και Φουτ επισκέφθηκαν την Άγκυρα για να προωθήσουν το νέο σχέδιο. Οι Τούρκοι το απέρριψαν βίαια. Ζητούσαν α) ομοσπονδιακό σύστημα διοίκησης, και β) αμέσως μια στρατιωτική βάση στο νησί. Οι δυο στη συνέχεια κατευθύνθηκαν στην Αθήνα. Εδώ η αντίδραση ήταν διαφορετική: α) απορριπτόταν η ιδέα της τουρκικής βάσης και η τυχόν επανάληψη της δήλωσης για διπλή αυτοδιάθεση· β) δεχόταν τις λύσεις της ενιαίας αυτοδιάθεσης, της ανεξαρτησίας ή οποιαδήποτε συμφωνία Βρετανών και Κυπρίων· γ) θα συζητούσε την παραχώρηση στους Τούρκους βάσης ως αντάλλαγμα για την αποφυγή της διχοτόμησης.

     5. Η επανεκλογή του Κων. Καραμανλή και η απρόσμενη αναρρίχηση της ΕΔΑ στο 25% των ψηφοφόρων ώθησαν στην αναθεώρηση της πολιτικής τους. Η Ένωση πλέον φάνταζε μακρινό όνειρο. Οι Τούρκοι συζητούσαν μόνο για διχοτόμηση. Ο Αβέρωφ δεν απέκλειε την παραχώρηση μιας βάσης μετά την Ένωση. Οι Τούρκοι το Μάρτη αξίωσαν την παραχώρηση δυο περιοχών: στη Λάρνακα και στην Αμμόχωστο, τη χρήση αυτών των λιμανιών και του αεροδρομίου της Λευκωσίας, όπου θα στάθμευε και τουρκικό τμήμα.

     6. Την άνοιξη επαναδραστηριοποιήθηκε η ΕΟΚΑ, και με επιθέσεις κατά υποστηρικτών του ΑΚΕΛ.