Β΄. Η ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

1. Από την οπτική του ΠΑΣΟΚ – Ανδρ. Παπανδρέου

    Οι μεταβατικές κυβερνήσεις ακολούθησαν βασικά τους κύριους άξονες της εξωτερικής πολιτικής των προηγηθεισών κυβερνήσεων: η κυβέρνηση του Γ. Ράλλη (εκείνη της ΝΔ), ενώ οι κυβερνήσεις Τζ. Τζαννετάκη και Ξεν. Ζολώτα (εκείνη του ΠΑΣΟΚ).

    Ο ιδρυτικός πυρήνας του ΠΑΣΟΚ προήλθε από αντιστασιακούς κατά της δικτατορίας που δραστηριοποιήθηκαν κυρίως στο εξωτερικό, κυρίως του ΠΑΚ και της Δημ. Άμυνας, που τους εξέφρασε κατά τον αυθεντικότερο τρόπο ο Ανδρ. Παπανδρέου. Άρα αυτό το υλικό ήταν φορέας κάποιων ιδεών κι εμπειριών αναγόμενων στη ζοφερή εκείνη περίοδο.

    Μια πρώτη επιλογή του Ανδ. Παπαν. στη χάραξη της εξωτερικής πολιτικής του κόμματός του (προτού γίνει κυβέρνηση) ήταν ο περίφημος «τρίτος δρόμος», τον οποίο εκθείαζε: δηλ. ούτε με το Δυτικό ούτε με το Ανατολικό μπλοκ. Αυτή η –ουτοπική- επιλογή πρέπει να συνδεθεί με τον αναδυόμνενο τότε Τρίτο Κόσμο: μια μεγάλη ομάδα κρατών ανένταχθων σε κάποιον από τους δυο ισχυρούς Συνασπισμούς και με ποικιλία πολιτιοικονομικών συστημάτων/καθεστώτων αποτέλεσαν ένα χαλαρό σύνολο που διεκδικούσε τη δική του θέση στο διεθνές σύστημα. Και ως κυβέρνηση, πάντως, το ΠΑΣΟΚ δεν έπαυσε να ερωτοτροπεί με αυτή –την ατυχή φυσικά- επιλογή, ενοχλώντας τους ισχυρούς εταίρους της χώρας και εξαπατώντας των ανυποψίαστο ελλ. λαό ότι τάχα ακολουθεί μια «ανεξάρτητη και περήφανη εξωτερική πολιτική»! Συνθηματικά η εξωτερική πολιτική του ΠΑΣΟΚ συνοψιζόταν στο δίπολο: «λαϊκή κυριαρχία – εθνική ανεξαρτησία» υπό την έννοια ότι αυτά δεν διασφαλίζονταν ή και φαλκιδεύονταν στα πλαίσια του ΝΑΤΟ, το οποίο αμερικανοκυριαρχείται.

     Οι έξονες της εξωτερικής πολιτικής του ΠΑΣΟΚ, ως κυβέρνησης, πια, θα μπορούσαν να κωδικοποιηθούν ως εξής:

- Διατήρηση της ύφεσης στις διεθνείς σχέσεις και  προαγωγή της ειρηνικής συνύπαρξης των λαών.

- Προώθηση της συνένωσης κρατών σε αντιπολεμικά σύνολα ανεξάρτητα από τις Μεγάλες Δυνάμεις.

- Επαναπροσδιορισμός της θέσης της Ελλάδας μέσα στο δυτικό σύστημα διακυβέρνησης και άμυνας.

- Σκλήρυνση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και στο Κυπριακό με διακοπή του ελληνοτουρκικού διαλόγου και διεθνοποίηση του Κυπριακού.

     Όλες αυτές οι ιδεαλιστικές αρχές, όμως, όταν κλήθηκαν να δοκιμαστούν στην πράξη, στην παγκόσμια και στη διακρατική πραγματικότητα, θα αποδεικνύονταν εύκολα και σύντομα αδύναμες. Όταν κατά τη 10ετία του ’80 αναθερμάνθηκε (με την πολτική Ρήγκαν) η ένταση Ανατολής – Δύσης υποχρέωσε τα κράτη σε επανασυσπείρωση, ισχυροποιώντας έτσι τους δυο Συνασπισμούς. Οι προϋποθέσεις χαλάρωσης καταρρέουν και έτσι από το 1985 εγκαταλείπεται από το ΠΑΣΟΚ η αντίστοιχη πολιτική.

    Το κλασικό μοτίβο της ΠΑΣΟΚικής ρητορείας, ο αντιαμερικανισμός, όταν ήρθε αντιμέτωπο με τη στυγνή πραγματικότητα απογυμνώθηκε και μετριάστηκε. Η Αμερική σταδιακά έπαυσε να είναι ο αίτιος όλων των κακών για την Ελλάδα!

      Αλλά και οι λαϊκίστικοι λεονταρισμοί προς τον απέναντι «σύμμαχο» εκλογικεύθηκαν ως το τέλος της 10ετίας, ώσπου να προσγειωθούν κατά την επόμενη και να μετουσιωθούν σε φιλίες μεταξύ των δυο υπουργών Εξωτερικών και σε πολυεπίπεδες συνομιλίες μεταξύ των δυο χωρών.