3. Η παγίωση του καθεστώτος

  Αμέσως μετά την αποτυχία του βασιλικού αντιπραξικοπήματος και τη φυγή του βασιλιά συνήλθε η «Επαναστατική Επιτροπή» και όρισε αντιβασιλέα τον υφυπ. Εθν. Άμυνας Γ. Ζωιτάκη, και πρωθυπουργό το Γεώρ. Παπαδόπουλο. Η σκληρότερη μερίδα των πραξικοπηματιών ζητούσαν την οριστική ρήξη με το θρόνο. Ο Γ. Παπαδόπουλος ήταν μετριοπαθέστερος. Εξισορροπητικό παράγοντα αποτελούσε ο Στ. Παττακός. Πάντως το καθεστώς μέσα στο 1968 σχοινοβατούσε ανάμεσα στην αίσθηση ισχύος και στην επιδίωξη συμβιβασμών. Επιπλέον είχε ν’ αντιμετωπίσει/κατευνάσει και τις διεθνείς αντιδράσεις/επικρίσεις, κυβερνητικές και λαϊκές. Άρα, έπρεπε να δείξει και προς τα έξω ένα προσωπείο δημοκρατικότητας, ανεκτικότητας και προσωρινότητας.

      Προς τούτο: α) αμνήστευσε αμέσως όσους συνεργάστηκαν με το βασιλιά στο αντικίνημα· β) χορήγησε αμνηστία σε πολλούς από τους δεδηλωμένους αντιπάλους του καθεστώτος, στην οποία περιέλαβε και τους πρωταγωνιστές του ΑΣΠΙΔΑ· γ) τα Χριστούγεννα του 1967 επέτρεψε τη φυγή του Ανδ. Παπανδρέου στο εξωτερικό και το φθινόπωρο του 1968 απελευθέρωσε τους ως τότε φυλακισμένους ή κατ’ οίκον περιορισμένους αστούς πολιτικούς· δ) αποστράτευσε όλα τα μέλη της Επαναστατικής Επιτροπής που ηγήθηκαν του πραξικοπήματος και κατείχαν και πολιτικές θέσεις (Γεν. Γραμματείς Υπουργείων)· ε) χορήγησε χάρη στον καταδικασμένο σε θάνατο κορυφαίο αντιστασιακό Αλ. Παναγούλη, μολονότι αποπειράθηκε (Αύγ. 1968) να δολοφονήσει το δικτάτορα, στ) δεν επέβαλλε θανατικές ποινές σε αντιστασιακούς κ.ά.

    Υπήρξαν, όμως, παραχωρήσεις και στους σκληρούς του καθεστώτος, όπως: α) απαλείφθηκαν διατάξεις του σχεδίου «Συντάγματος» (που συντάχθηκε από την Επιτροπή Μητρέλια), επειδή θεωρήθηκαν υπερβολικά φιλελεύθερες· β) η πλήρης αποδυνάμωση της διοικητικής δικαιοσύνης· γ) απέλυσε τον Πρόεδρο του ΣτΕ Μιχ. Στασινόπουλο, επειδή ακύρωσε την πράξη απόλυσης κάποιων δικαστών· δ) προπάντων αναβάθμιση και διεύρυνση του ρόλου των Ενόπλων Δυνάμεων, οι οποίες πλέον παρακολουθούσαν και έλεγχαν τα πάντα, στη δικαιοδοσία των οποίων υπήχθησαν και τα Σώματα Ασφαλείας και το Πυροσβεστικό.

      Ως προς το τελευταίο, όμως, η πραγματικότητα αλλοιώθηκε. Ο Γ. Παπαδόπουλος με προσεκτικά βήματα κατόρθωσε να αναβαθμίσει την προσωπική του εξουσία εις βάρος της συλλογικής, συγκαλώντας όλο και αραιότερα την Επαναστατική Επιτροπή. Οι όποιοι εσωτερικοί ανταγωνισμοί που λειτουργούσαν υπόγεια δεν αφήνονταν, πάντως, ν’ αποδυναμώσουν ακόμα τα θεμέλια του καθεστώτος. Εντούτοις οι πληθυνόμενες ρωγμές επέτρεπαν την εμφάνιση και κάποιων πιο οργανωμένων αντιδράσεων.

     Η στοιχειωδώς οργανωμένη αντίσταση έκαμε την εμφάνισή της αρκετά (μόλις παρήλθε το ξάφνιασμα) νωρίς υπό διάφορες μορφές. Ως δυναμικότερες θα μπορούσαν να αναφερθούν τρεις: το Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα (ΠΑΚ) υπό τον Ανδρ. Παπανδ. (κυρίως στο εξωτερικό), το Πανελλήνιο Αντιδικτατορικό Μέτωπο (ΠΑΜ) της Αριστεράς και η Δημοκρατική Άμυνα (από κεντρώα στελέχη). Αξιόλογη αντίσταση στο καθεστώς πρόβαλαν τόσο μικρότερες ομάδες όσο και μεμονωμένα άτομα και κορυφαίες πολιτικές (Κων. Καραμανλής από το Παρίσι, Γ. Μαύρος κ.ά.) και πνευματικές προσωπικότητες (Γ. Σεφέρης, Μίκης Θεοδωράκης κ.ά.)