2. Η υφεσιακή κ.λ. πολιτική του ΠΑΣΟΚ - Στις σχέσεις Βορρά - Νότου

     Η νέα ελληνική Κυβέρνηση βρέθηκε μπροστά στο πρώτο διεθνές ζήτημα που επηρέαζε κι έθετε σε δοκιμασία και τη δική της φιλειρηνική πολιτική, το πολωνικό: επιβολή στρατιωτικού νόμου, συλλήψεις και κρατήσεις συνδικαλιστών και παραβιάσεις βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων. Σε όλα αυτά αντέδρασαν έντονα ΗΠΑ και ΕΟΚ, καταδικάζοντας το καθεστώς Γιαρουζέλσκι. Η Ελλάδα διαφώνησε με την επιβολή κυρώσεων κατά της Πολωνίας με το σκεπτικό ότι αυτά θα επιδείνωναν τη θέση του πολωνικού λαού. Και όχι μόνο αυτό: πρώτη η Ελλάδα αναθέρμανε τις διπλωματικές της σχέσεις με την Πολωνία, εγκαινιάζοντάς τες, μάλιστα, με επίσκεψη του πρωθυπουργού (Οκτ. 1982) στη Βαρσοβία. Παρά την ενόχληση των ΗΠΑ κ.ά. συμμάχων, σύντομα τον μιμήθηκαν και άλλοι. Σε αυτό συντέλεσε και η βαθμιαία φιλελευθεροποίηση του καθεστώτος. Ιδιαίτερα, όμως, η ανάληψη των ηνίων της εξουσίας στη Σοβ. Ένωση από το Μιχ. Γκορμπατσώφ (1985). Αυτό έλυωσε τους πάγους των σχέσεων και τις αντιπαραθέσεις μεταξύ των δυο Συνασπισμών.

      Ένα άλλο επεισόδιο που έθεσε σε δοκιμασία την εξωτερική πολιτική του ΠΑΣΟΚ ήταν η κατάρριψη από τους Σοβιετικούς  (Σεπτ. 1983) ενός επιβατηγού νοτιοκορεατικού αεροπλάνου που εισήλθε κατά λάθος(;) στον εναέριο χώρο τους. Οι ΗΠΑ και Δυτικοί, γενικότερα, αντέδρασαν οξύτατα. Αντίθετα, η Ελλάδα και ως Προεδρεύουσα της ΕΟΚ χλιαρά/ήπια. Απέτρεψε, μάλιστα, τη λήψη απόφασης από την ΕΟΚ στο Ζάππειο περί καταδίκης της ΕΣΣΔ από τους 10 υπουργούς Εξωτερικών με αρνησικυρία. Μετά ένα μήνα όμως, όταν επιβεβαιώθηκε ότι το αεροπλάνο δεν ενεργούσε κατασκοπία, η ελληνική στάση εναρμονίστηκε μ’ εκείνη των Δυτικών. Πάντως αυτή η στάση της Ελλάδας αποδυνάμωσε τη θέση της μέσα στην ΕΟΚ, εισπράξασα την έκφραση λύπης από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (με 128 ψήφους έναντι 19).

   Το ΠΑΣΟΚ και ως Κυβέρνηση επέδειξε ιδιαίτερη δραστηριότητα στο φιλειρηνικό πεδίο. Έτσι: α) τάχθηκε αποφασιστικά κατά των φρενήρων εξοπλισμών, β) φιλοξένησε στη χώρα διάφορα ειρηνιστικά κινήματα, και γ) ο Ανδρ. Παπανδρέου εντάχθηκε στην ομάδα των διεθνών πολιτικών ηγετών, «Η Πρωτοβουλία των Έξι» (Ραούλ Αλφονσίν, Ίντιρα Γκάντι, Όλαφ Πάλμε κ.ά.), που προωθούσε την εμπέδωση της ειρήνης, τη μείωση των εξοπλισμών κτλ. Οι ελληνικές θέσεις κατά των εξοπλισμών προβλήθηκαν πρωτίστως και στα πλαίσια του ΝΑΤΟ, αλλά και στην ΕΟΚ και στον ΟΗΕ.

      Το 1983 ο ηγέτης της ΕΣΣΔ Γιούρι Αντρόπωφ δήλωσε ότι η χώρα του ήταν έτοιμη να μειώσει τους πυραύλους μέσου βεληνεκούς που έχει εγκαταστήσει σε χώρες της Αν. Ευρώπης. Η Ελλάδα έσπευσε να χαιρετήσει την πρόταση, προτείνοντας την αναβολή εγκατάστασης σε δυτικές χώρες αντίστοιχων πυραύλων. Η πρόταση έπεσε στο κενό. Διαφοροποίηση της ελληνικής στάσης είχαμε και στο θέμα της διεθνούς τρομοκρατίας που αποτελούσε μάστιγα για πολλές (δυτικές κυρίως) χώρες.

     Οι ελληνικές θέσεις ως προς τις σχέσεις των χωρών του Βορρά κι εκείνες του Νότου θα μπορούσαν να συνοψιστούν στα εξής:

     α) Ως προς τη νέα διεθνή οικονομική τάξη: υποστήριζε τις σφαιρικές διαπραγματεύσεις Βορρά – Νότου στα πλαίσια της νέας διεθνούς οικονομικής τάξης, με κατεύθυνση τη μείωση των πολιτικών και οικονομικών αποστάσεων ανάμεσα στα αναπτυγμένα κράτη του Βορρά και στα αναπτυσσόμενα του Νότου με την ανακατανομή του παγκόσμιου πλούτου.

     β) Για τα αφρικανικά κράτη και την εν γένει ασταθή κατάσταση στην Αφρική: Η Ελλάδα στον ΟΗΕ και στην ΕΟΚ υποστήριξε προωθημένες θέσεις σχετικά με τα ακανθώδη προβλήματα της περιοχής. Συγκεκριμένα: 1) Σχετικά με τον πόλεμο στη Ναμίμπια: υποστήριξε την εφαρμογή των αποφάσεων του Συμβ. Ασφαλείας: κατάπαυση πυρός, απελευθέρωση πολιτικών κρατουμένων, επιστροφή των προσφύγων, καταδίκη της κατοχής της από τη Ν. Αφρική κ.ά. 2) Σχετικά με το απαρτχάιντ στη Ν. Αφρική: καταδίκασε το καθεστώς των φυλετικών διακρίσεων, τον τεμαχισμό της μαύρης πλειονότητας και τον περιορισμό της σε «στεγανά». Παράλληλα περιόρισε τις οικονομικές σχέσεις της με το λευκό καθεστώς, έστω και αν θίγονταν τα ελληνικά συμφέροντα εκεί (πλούσια ελληνική κοινότητα, εμπορική ναυτιλία). Ακόμη, καταδίκασε τις επιθέσεις της Ν. Αφρικής κατά των γειτονικών της κρατών. 3) Σχετικά με την αστάθεια στο Τσαντ: η υπόθεση θα πρέπει να διευθετηθεί από τα αφρικανικά κράτη χωρίς έξωθεν επεμβάσεις. 4) Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έδειξε η Ελλάδα για την ολοκλήρωση της ενότητας των αφρικανικών κρατών στα πλαίσια του Οργανισμού Αφρικανικής Ενότητας.

    γ) Η πολιτική της έναντι των κρατών της Λατινικής Αμερικής: Τα αναπτυσσόμενα κράτη της Λατ. Αμερικής θα πρέπει να βοηθηθούν από τις χώρες του Βορρά ανιδιοτελώς. Θα πρέπει, συνεπώς, ν’ απαλλαγούν από τη δυναμική κηδεμονία των ΗΠΑ. Συνεπώς υποστήριζε τη μη επέμβαση στα εσωτερικά αυτών των κρατών κι εκείνων της Κεντρικής Αμερικής. Υπέγραψε μεν τη σχετική δήλωση των μελών της ΕΟΚ της 19/7/83 αλλά δεν αρκέστηκε σε αυτό. Πρότεινε, χωρίς αποτέλεσμα, την αποστολή στην περιοχή Κοινοτικής αντιπροσωπίας προς άμεση εποπτεία της κατάστασης. Προσπάθησε, ανεπιτυχώς, να πετύχει Κοινοτική καταδίκη για την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε χώρες της Λατ. Αμερικής.

     δ) Σχετικά με τα συμβαίνοντα στον αραβικό κόσμο και το Παλαιστινιακό: Τα επιμέρους ζητήματα αυτού του κύκλου που απασχόλησαν την ελληνική διπλωματία ήταν 1) ο ευρωαραβικός διάλογος, 2) το Παλαιστινιακό, 3) το σχετιζόμενο με το Λιβανικό πρόβλημα, και 4) ο πόλεμος Ιράν – Ιράκ. Για το καθένα από αυτά οι ελληνικές θέσεις εξειδικεύθηκαν, προβάλλοντας όπου χρειάστηκε και τις προτάσεις της, ιδιαίτερα για το Παλαιστινιακό, στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο του Δουβλίνου (Δεκ. 1984).