ΟΙ ΕΘΝΙΚΕΣ ΠΛΗΓΕΣ (1912 - 2012)

Α΄. ΤΑ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ ΥΠΟ ΙΤΑΛΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ

1. Η κατάληψη

      Η ιταλοκρατία των Δωδεκανήσων προέκυψε ως αποτέλεσμα του ιταλο-τουρκικού πολέμου του 1911. Η ιταλική διεκδίκηση δεν ήταν, βέβαια, τα Δωδεκάνησα αλλά η Τρίπολη και η Κυρηναϊκή. Επειδή, όμως, προβλήθηκε από τους κατόχους τους Τούρκους σθεναρή αντίσταση, αναγκάστηκαν να στραφούν στην κατάληψη γειτονικών προς τη Μ. Ασία περιοχών, μεταξύ των οποίων ήταν και τα Δωδεκάνησα.

      Πρώτη και εύκολα καταλήφθηκε η Αστυπάλαια (14/4/1912). Με ορμητήριο αυτή άρχισε η κατάληψη και των άλλων νησιών του συμπλέγματος. Τελευταίος και δυσκολότερος στόχος ήταν η Ρόδος. Στις 21 προς 22/4 σαράντα ιταλικά πολεμικά και μεταγωγικά πλοία με 12 – 15.000 άντρες κατέπλευσαν στη Ρόδο και σε λίγες ώρες μετά άρχισε η απόβαση στον κόλπο της Καλλιθέας. Γενικός αρχηγός της επιχείρησης ήταν ο στρατηγός Giovanni Ameglio. Τούρκος διοικητής του νησιού ήταν ο Σουπχή μπέης. Αρνήθηκε να παραδώσει την πόλη. Ο Τούρκος, όμως, στρατιωτικός διοικητής Αβδουλάχ εφέντης αποσύρθηκε με τη χωροφυλακή στο εσωτερικό του νησιού. Έτσι η αποβατική επιχείρηση των Ιταλών συνεχίστηκε ακώλυτα. Στις 4/5 (ν. ημερ.) μπήκαν στην πόλη συνεπικουρούμενοι και από την ενθουσιώδη υποδοχή του ελλην. πληθυσμού. Στις 5/5 ολοκληρώθηκε η κατάληψη της πόλης. Ο Ameglio απηύθυνε αμέσως μήνυμα στο λαό.

     Στη συνέχεια ο Ameglio με ισχυρές δυνάμεις ξεκίνησε τον αγώνα για την κατάληψη και του υπόλοιπου νησιού. Είχε σύμμαχο και τον ελλην. πληθυσμό. Η κρίσιμη (και τελική) μάχη δόθηκε στο θύλακα της Ψίνθου όπου αιχμαλωτίστηκαν 800 Τούρκοι από τους 1200. Οι υπόλοιποι διασκορπίστηκαν και συνελήφθησαν αργότερα από τους Έλληνες.

       Η κατάληψη και των υπόλοιπων νησιών (Χάλκης, Νισύρου, Τήλου, Λέρου, Λειψών, Καλύμνου, Κω, Πάτμου, Καρπάθου, Κάσου και Σύμης) ολοκληρώθηκε στις 19/5. Από τα νησιά που ανήκαν στο βιλαέτι της Ρόδου δεν καταλήφθηκαν η Ικαρία και το Καστελόριζο. Η Ικαρία ακολούθησε την τύχη των νησιών του βορειουανατολικού Αιγαίου, αποσπασθείσα από τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα μετά τον Α΄ Βαλκανικό πόλεμο. Το Καστελόριζο το προσέγγισαν οι Ιταλοί για πρώτη φορά στις 11/5 αλλά δεν το κατέλαβαν. Στις 20/5 η δημογεροντία του νησιού αποφάσισε την αποστολή στη Ρόδο αντιπροσωπίας για να ζητήσει από τον Ameglio την κατάληψη και του Καστελόριζου. Τους απάντησε ότι δεν έχει την έγκριση της κυβέρνησής του. Στις 25/11 η δημογεροντία έστειλε στον Ελ. Βενιζέλο αίτημα ένωσης του νησιού τους με την Ελλάδα. Άκαρπο απέβη και αυτό το διάβημά τους. Παρά ταύτα ο Ίωνας Δραγούμης και ο υπουρ. Εξωτερικών Λάμπρος Κορομηλάς προετοίμασαν απόβαση στο Καστελόριζο από 30 Κρητικούς υπό τον οπλαρχηγό Δασκαλάκη. Πραγματοποιήθηκε τη νύχτα της 28/2 προς 1/3/1913. Παραδόθηκε η μικρή τουρκική φρουρά. Υψώθηκε η ελληνική σημαία. Ο Βενιζέλος αντέδρασε στέλνοντας τον υπολοχαγό Τιλιγάδη μ’ εντολή ν’ αποχωρήσουν οι Κρήτες/Έλληνες επιδρομείς. Τη διοίκηση του νησιού ανέλαβε η δημογεροντία. Ακολούθησε επιδρομή Τουρκοκρητών από τις ακτές της Μ. Ασίας, σφάζοντας και λεηλατώντας. Έσπευσε στο νησί η ελληνική ναυτική μοίρα του Ιονίου. Αφού έλεγξε την κατάσταση, αποχώρησε. Εγκαταστάθηκε προσωρινή διοίκηση υπό Έλληνα Πρόεδρο. Την 1/8/1913 έφθασε στο νησί ο Βασ. Τζαβέλας ως διοικητής, απεσταλμένος της ελλην. κυβέρνησης. Έφυγε το Φεβρ. 1914. Τον διαδέχθηκε ο δικηγόρος Σταυράκης και αυτόν ο Ωρολογάς, τον οποίο και φυλάκισε στις 17/12/1915 η δημογεροντία για τη σκληρότητά του. Στις 28/12 (εν μέσω του Α΄ Παγκ. Πολέμου) η Γαλλία κατέλαβε το νησί. Την 1/3/1921 το παρέδωσε στους Ιταλούς.