17. Η ελληνική σύμπτυξη. Η μάχη του Αφιόν Καραχισάρ (17-25/9)

     1. Ο Παπούλας έκρινε ότι ήταν η καταλληλότερη στιγμή να προχωρήσει στο σχέδιό του σύμπτυξης των ελληνικών δυνάμεων. Τη νύχτα της 29^ης Αυγ. διατάχθηκαν τα Σώματα να ετοιμαστούν, ώστε την επομένη νύχτα να μπορούν να περάσουν το Σαγγάριο χωρίς απώλειες. Όταν οι Τούρκοι αντιλήφθηκαν ότι οι Έλληνες έπαψαν να έχουν μαζί τους επαφή, επιχείρησαν να τους καταδιώξουν. Έπεσαν, όμως, πανω στην 7^η μερ. που αφέθηκε να καλύπτει τους υποχωρούντας, η οποία τους καταδίωξε προς το Πολατλί και, αφού κατέστρεψε τη σιδηρ. γραμμή από το Πολατλί ως το Σαγγάριο, πέρασε και αυτή στη δυτική όχθη. Στις 31/8 η Στρατιά εγκαταστάθηκε στις νέες της θέσεις στη δυτική όχθη του Σαγγαρίου.

    2. Ο Κεμάλ, μόλις πληροφορήθηκε την υποχώρηση των Ελλήνων, αμέσως (31/8) διέταξε την καταδίωξή τους με κυκλωτικές κινήσεις. Οι καταπονημένες, όμως, τουρκικές δυνάμεις δεν μπόρεσαν να εφαρμόσουν στην ολότητά του το σχέδιο. Περιορίστηκαν σε μεμονωμένες επιδρομές κατά των Ελλήνων. Στο Σιβρί Χισάρ κατέλαβαν με επιδρομή τα γεμάτα τραυματίες χειρουργεία. Αιχμαλώτισαν μέρος του υγειονομικού προσωπικού και μερικούς ελαφρά τραυματίες. Στις 3/9: α) δύναμη 3.000 Τούρκων γεφύρωσαν πρόχειρα το Σαγγάριο στα βόρεια του Γόρδιου κι επιτέθηκαν στην 5^η μερ. Οι Έλληνες, αφού κατέστρεψαν τη γέφυρα, αντεπιτέθηκαν κι εξόντωσαν τους επιτιθεμένους· β) η ελλ. αεροπορία επισήμανε δυο τουρκικές φάλαγγες που κατευθύνονταν προς το Εσκί Σεχίρ, και άλλη μονάδα ιππικού 2.000 που κατευθυνόταν στο σιδ. σταθμό του Αλκίκιοϊ. Το Γ΄ Σ.Σ. τους προκάλεσε μεγάλες ζημιές και τους υποχρέωσε να επιστρέψουν στις βάσεις τους.

      3. Τη νύχτα 4 προς 5/9 η Στρατιά αναχώρησε για τις βάσεις εξόρμησής της. Στις 10/9 εγκαταστάθηκε στη γραμμή Μαίανδρος – Σουζούζ Δαγ – Ακάρ Δαγ – Κολετζίκ Δαγ – Αφιόν Καραχισάρ – Σεϊντί Γαζή – Εσκί Σεχίρ – Κίος. Οπισθοχωρώντας κατέστρεψε ολόκληρη τη σιδ. γραμμή εντεύθεν του Σαγγαρίου.

    Το τολμηρό και εκ των προτέρων καταδικασμένο (χωρίς καμιά προοπτική δηλ.) αυτό εγχείρημα από 1/8 – 10/9/1921 στοίχισε (μόνο αυτό) στο Έθνος: 4.000 νεκρούς, 19.000 τραυματίες και 376 αγνοούμενους, εκτός από όλα τα άλλα. Ευτυχώς, τουλάχιστο, που ο ελληνικός στρατός δε γνώρισε την ήττα. Αντίθετα, νίκησε σε όλες τις μάχες που είχε εμπλακεί. Ο κύριος σκοπός όμως, η συντριβή του Κεμαλισμού, δεν επιτεύχθηκε.

      4. Η μάχη του Αφιόν Καραχισάρ: Ο Κεμάλ, αναθαρρημένος από την ελληνική υποχώρηση, μετακίνησε προς το Αφιόν Καραχισάρ 9 μερ. πεζικού και 3 ιππικού. Σκοπός του: η κατάληψη του οικείου σιδ. κόμβου και η αποκοπή της ελλ. Στρατιάς από τη Σμύρνη. Οι δυνάμεις, όμως, που διέθεσε για έναν τέτοιο σκοπό ήταν προφανώς ανεπαρκείς. Πίστευε ότι έτσι θα αναπτερωνόταν το ηθικό του στρατού του.

   Η ελλ. αεροπορία επισήμανε τις τουρκικές κινήσεις. Διατάχθηκαν όλες οι μεραρχίες του Α΄ Σ.Σ. να μετακινηθούν στη στοχευμένη από τους Τούρκους περιοχή, όπου στάθμευε από 4/7 και η 4^η μερ. Η σύγκρουση άρχισε στις 7/9 και κράτησε ως τις 25/9. Κατά τις δυο τελευταίες μέρες της αναμέτρησης ενεπλάκη στις μάχες και το Β΄ Σ.Σ. υπό το νέο διοικητή του Ν.Τρικούπη. Η Τούρκοι νικήθηκαν κατά κράτος και υποχρεώθηκαν να επιστρέψουν στις βάσεις τους, στ’ ανατολικά του Σαγγάριου.

     Η μάχη του Αφιόν Καραχισάρ ήταν η τελευταία αξιόλογη στρατιωτική επιχείρηση του 1921 στο μέτωπο της Μ. Ασίας. Στοίχισε στους Έλληνες: 105 νεκρούς, 503 τραυματίες και 22 αγνοούμενους. Η μεγάλη συμφορά, όμως, δεν είχε έρθει ακόμη.

     Ήρθε πλέον η ώρα της διπλωματίας. Ίσως είχε μπροστά της σκληρότερες και κρισιμότερες μάχες.